ESierra Leone Imininingwane Eyisisekelo
Isikhathi sendawo | Isikhathi sakho |
---|---|
|
|
Izoni yesikhathi yasendaweni | Umehluko wendawo |
UTC/GMT 0 ihora |
ububanzi / ubude |
---|
8°27'53"N / 11°47'45"W |
ukufaka ikhodi kwe-iso |
SL / SLE |
imali |
iLeone (SLL) |
Ulimi |
English (official regular use limited to literate minority) Mende (principal vernacular in the south) Temne (principal vernacular in the north) Krio (English-based Creole spoken by the descendants of freed Jamaican slaves who were settled in the Free |
ugesi |
Thayipha ipulagi yakudala yaseBrithani g thayipha i-UK 3-pin |
ifulegi lesizwe |
---|
inhlokodolobha |
EFreetown |
uhlu lwamabhange |
ESierra Leone uhlu lwamabhange |
inani labantu |
5,245,695 |
indawo |
71,740 KM2 |
GDP (USD) |
4,607,000,000 |
ifoni |
18,000 |
Umakhalekhukhwini |
2,210,000 |
Inani labasingathi be-Intanethi |
282 |
Inani labasebenzisi be-Intanethi |
14,900 |
ESierra Leone isingeniso
ISierra Leone ihlanganisa indawo engamakhilomitha-skwele angama-72 000. Itholakala entshonalanga ye-Afrika, inqamula i-Atlantic Ocean entshonalanga, iGuinea isenyakatho nasempumalanga, neLiberia iseningizimu. Ugu lolwandle cishe lungamakhilomitha angama-485, kanti indawo iphakeme empumalanga futhi iphansi entshonalanga, ngomqansa onyathelwayo. Ingxenye enkulu yale ndawo ingamagquma namathafa.Intaba iBintimani esenyakatho-mpumalanga yisiqongo esiphakeme kunazo zonke ezweni endaweni ephakeme ngamamitha ayi-1945, entshonalanga ithafa, nogu luyisixhaphozi.Kunemifula eminingi namanzi amaningi. Inesimo sezulu sezulu esishisayo esinamazinga okushisa aphezulu nemvula. ISierra Leone, igama eligcwele leRiphabhulikhi yaseSierra Leone, lisentshonalanga ne-Afrika. Unqamula i-Atlantic Ocean entshonalanga, iGuinea iya enyakatho nasempumalanga, neLiberia ngaseningizimu. Ugu lolwandle lungamakhilomitha angama-485 ubude. Indawo iphakeme empumalanga futhi iphansi entshonalanga, ngomthambeka onyathelwe. Ingxenye enkulu yale ndawo ingamagquma namathafa. Intaba iBintimani enyakatho-mpumalanga ingamamitha ayi-1945 ngaphezu kogu lolwandle futhi iyisiqongo esiphakeme kunazo zonke ezweni. Intshonalanga iyithafa, futhi ugu luyisixhaphozi. Kunemifula eminingi namanzi amaningi. Inesimo sezulu sezulu esishisayo esinamazinga okushisa aphezulu nemvula. UMandi wangena eSierra Leone ngekhulu le-13. Abakholoniyali basePortugal baqala ukuhlasela ngo-1462. Abakholoni abangamaDashi, abaseFrance nabaseBrithani nabo beza lapha ukuzohweba ngezigqila. I-Freetown nezindawo ezisogwini zaba ngamakholoni aseBrithani ngo-1808, kanti izindawo ezisenkabeni nezwe zaba "izindawo ezivikelwe" zaseBrithani ngo-1896. ISierra Leone yamemezela inkululeko ngo-Ephreli 27, 1961 futhi yahlala ku-Commonwealth. IRiphabhlikhi yasungulwa ngo-Ephreli 19, 1971, kwathi uStevens wakhonza njengoMongameli. Ifulegi likazwelonke: Lingunxande elinesilinganiso sobude nobubanzi obungu-3: 2. Yakhiwe ngamaxande amathathu ahambisanayo futhi alinganayo avundlile, aluhlaza, amhlophe, futhi aluhlaza okwesibhakabhaka ukusuka phezulu kuye phansi. Okuhlaza kukhombisa ezolimo, futhi kuphinde kumele imithombo yezemvelo nezintaba zezwe; okumhlophe kufanekisela ubunye bezwe kanye nokuphishekela kwabantu ubulungiswa; okuluhlaza okwesibhakabhaka kufanekisela ulwandle nethemba, futhi nethemba lokuthi itheku lemvelo laseSierra Leone lizofaka isandla ekuthuleni komhlaba. Abantu bangu-4.98 million (izibalo zokubalwa kwabantu zika-2004). Ulimi olusemthethweni yisiNgisi. Izilimi zesizwe ikakhulu zifaka isiMandi, isiTamna, isiLimba nesiCreole. Izakhamizi ezingaphezu kwama-50% zikholelwa enkolweni yamaSulumane, ezingama-25% zikholelwa ebuKristwini, kanti ezinye zikholelwa ebufundisini. |