Günorta Sudan Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT +3 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 7°51'22 / 30°2'25 |
| izo kodlamak |
| SS / SSD |
| walýuta |
| funt (SSP) |
| Dil |
| English (official) Arabic (includes Juba and Sudanese variants) regional languages include Dinka Nuer Bari Zande Shilluk |
| elektrik |
 |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Juba |
| banklaryň sanawy |
| Günorta Sudan banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 8,260,490 |
| meýdany |
| 644,329 KM2 |
| GDP (USD) |
| 11,770,000,000 |
| telefon |
| 2,200 |
| Jübi telefony |
| 2,000,000 |
| Internet eýeleriniň sany |
| -- |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| -- |
Günorta Sudan giriş
|
Demirgazyk-gündogar Afrikanyň deňiz kenaryndaky Günorta Sudan Respublikasy 2011-nji ýylda Sudandan garaşsyzlyk aldy. Gündogarda Efiopiýa, günortada Kongo Demokratik Respublikasy, Keniýa we Uganda, günbatarda Merkezi Afrika Respublikasy we demirgazykda Sudan ýerleşýär. Ak Nil derýasynyň emele gelen ullakan Sude batgasyny öz içine alýar. Häzirki wagtda paýtagt Jubanyň iň uly şäheridir. Geljekde paýtagty birneme merkezi bolan Ramsel şäherine geçirmek meýilleşdirilýär. Häzirki zaman Günorta Sudanyň we Sudan Respublikasynyň territoriýasy ilki Müsüriň Muhammet Aly neberesi tarapyndan eýelenipdi, soňra bolsa Sudanyň Iňlis-Müsür dolandyryşy boldy. 1956-njy ýylda Sudan Respublikasy garaşsyz bolanyndan soň, onuň bir bölegi boldy we 10 günorta welaýata bölündi. Sudanda ilkinji raýat urşundan soň Günorta Sudan 1972-nji ýyldan 1983-nji ýyla çenli özbaşdaklyga eýe boldy. Ikinji Sudanda raýat urşy 1983-nji ýylda başlandy we 2005-nji ýylda "Giňişleýin parahatçylyk şertnamasy" gol çekildi we Günorta Sudanyň awtonom hökümeti döredildi. 2011-nji ýylda Günorta Sudanda garaşsyzlyk boýunça referendum 98,83% bilen kabul edildi. Günorta Sudan Respublikasy 2011-nji ýylyň 9-njy iýulynda sagat 0: 00-da garaşsyzlygyny yglan etdi. Günorta Sudanyň Respublikasynyň garaşsyzlygyny bellemek dabarasyna 30 ýurduň döwlet baştutanlary ýa-da hökümet wekilleri gatnaşdy. BMG Baş sekretary Pan Kiwen açylyş dabarasyna-da gatnaşdy. 2011-nji ýylyň 14-nji iýulynda Günorta Sudan Respublikasy resmi taýdan Birleşen Milletler Guramasyna goşuldy we Birleşen Milletler Guramasynyň agzasy boldy. Häzirki wagtda Afrika Bileleşiginiň we Gündogar Afrika Bileleşiginiň agzasy. 2012-nji ýylyň iýul aýynda Genevaenewa konwensiýasyna gol çekildi. Günorta Sudanyň garaşsyzlygyndan soň henizem içerki çaknyşyklar dowam edýär. 2014-nji ýyldan bäri gowşak döwletleriň indeksiniň (öňki şowsuz döwlet görkezijisi) baly dünýäde iň ýokary boldy. Günorta Sudanyň meýdany 620,000 inedördül kilometre barabar bolup, demirgazykda Sudan, gündogarda Efiopiýa, Keniýa, Uganda we günortada Kongo Demokratik Respublikasy we günbatarda Merkezi Afrika bar. Respublikasy Günorta Sudan takmynan 10 gradus demirgazyk giňişligiň günortasynda ýerleşýär (paýtagt Juba demirgazyk giňişliginde 10 gradusda ýerleşýär) we bu sebitde tropiki ýagyş tokaýlary, öri meýdanlary we batgalyklar agdyklyk edýär. Günorta Sudanda ýyllyk ýagyş 600-2000 millimetr aralygyndadyr. Rainagyş möwsümi her ýylyň maý aýyndan oktýabr aýyna çenli dowam edýär. Ak Nil derýasynyň bu sebitden geçmegi bilen eňňit gaty az, diňe on üç müňden bir bölegi, Uganda we Efiopiýadan gelýär. Iki sebite suw joşdy. Akym haýallady we suw basdy, uly batgalyk emele geldi ─ ude Sude batgasy. Nerli Nilotik halky ýagyş möwsüminden öň daglyk ýerlere göçdi. Daglyk ýerlerden belentliklere geçmezden ozal suw joşmagyna garaşmaly. Derýa kenarlary ýa-da suw bilen depressiýalar. Gara Nil ýarym ekerançylyk we ýarym sürüdir. Oba hojalygy esasan kasaw, nohut, süýji kartoşka, mekgejöwen, künji, mekgejöwen, tüwi, sygyr, noýba we gök önümlerdir [15]. Iň möhüm maldarçylyk mallardyr, sebäbi bu sebitde tokaýlar az. Bu ýerde tsetse çybynlarynyň ösmegine amatly bolmadyk ýarym ýyllyk guraklyk bar. Şonuň üçin Günorta Sudan mal öndürýän möhüm sebitdir. Mundan başga-da, balyk öndürýän köp. Ak Nil derýasynyň akýan platosy Afrikanyň esasy batgalyk ýerlerinden biri bolan Sude batgasyny emele getirýär. Rainagyş möwsüminde batganyň meýdany 51,800 inedördül kilometre ýetip biler. , Golaýdaky taýpalar ýüzýän adalary ýasamak üçin gamyşdan peýdalanarlar we ýüzýän adalarda wagtlaýyn ýaşap, balyk tutup, ýüzýän balyk düşelgesini dörederler. Mundan başga-da, Ak Nil derýasynyň her ýyl suw basmagy taýpalaryň mal bakýan öri meýdanlaryny dikeltmek üçin hem möhümdir. Bu sebitde Günorta milli seýilgäh, Badingiro milli seýilgähi we Poma milli seýilgähi bar. Keniýa we Efiopiýa bilen serhetleşýän Günorta Sudanyň günorta-gündogaryndaky Namoruýan üçburçlygy jedelli ýurt. Indi Keniýanyň ygtyýaryndadyr, emma Günorta Sudan we Efiopiýa bu sebitiň eýeçiligini öňe sürdi. |