Beliz Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT -6 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 17°11'34"N / 88°30'3"W |
| izo kodlamak |
| BZ / BLZ |
| walýuta |
| Dollar (BZD) |
| Dil |
| Spanish 46% Creole 32.9% Mayan dialects 8.9% English 3.9% (official) Garifuna 3.4% (Carib) German 3.3% other 1.4% unknown 0.2% (2000 census) |
| elektrik |
 B US 3 pinli ýazyň g görnüşi UK 3 pin |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Belmopan |
| banklaryň sanawy |
| Beliz banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 314,522 |
| meýdany |
| 22,966 KM2 |
| GDP (USD) |
| 1,637,000,000 |
| telefon |
| 25,400 |
| Jübi telefony |
| 164,200 |
| Internet eýeleriniň sany |
| 3,392 |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| 36,000 |
Beliz giriş
|
Beliz 22,963 inedördül kilometr meýdany tutýar. Merkezi Amerikanyň demirgazyk-gündogar böleginde, demirgazykda we demirgazyk-günbatarda Meksika, günbatarda we günortada Gwatemala, gündogarda Karib deňzi bilen serhetleşýär. Kenar ýakasynyň uzynlygy 322 kilometre barabardyr. Daglar, batgalar we tropiki jeňňellikler bilen gurşalan. Ainer takmynan iki bölege bölünip bilner: günorta we demirgazyk: ýeriň günorta ýarysynda Maýa daglary agdyklyk edýär, daglar bolsa günorta-günbatar-demirgazyk-gündogarda ýerleşýär. Şahasy bolan Kokskombe dagynyň Wiktoriýa depesi, deňiz derejesinden 1121.97 metr belentlikde; Onuň ýarysy Belize derýasy, Täze derýa we Ondo derýasy bilen akýan 61 metrden pes belentlikdäki pes meýdan. Beliz Merkezi Amerikanyň demirgazyk-gündogar böleginde ýerleşýär. Demirgazykda we demirgazyk-günbatarda Meksika, günbatarda we günortada Gwatemala, gündogarda Karib deňzi bilen serhetleşýär. Kenar ýakasynyň uzynlygy 322 kilometre barabardyr. Bu sebitde köp dag, batgalyk we tropiki jeňňel bar. .Er takmynan iki bölege bölünip bilner: günorta we demirgazyk: ýeriň günorta ýarysynda Maýa daglary, daglar günorta-günbatar-demirgazyk-gündogarda ýerleşýär. Şahamçasynyň Wiktoriýa depesi Kokskombe dagy deňiz derejesinden 1121,97 metr beýiklikde, bu ýurtdaky iň beýik belentlikdir. Demirgazyk ýarysy beýikligi 61 metrden pes bolan pes meýdany, köpüsi batgalyk; Belize derýasy, Täze derýa we Ondo derýasy akýar. Tropiki ýagyş tokaý howasy. Aslynda maýalylaryň ýaşaýan ýeri. XVI asyryň başynda Ispaniýanyň koloniýasyna öwrüldi. Iňlis kolonizatorlary 1638-nji ýylda çozupdy we 1786-njy ýylda Iňlisler hakyky ýurisdiksiýa almak üçin administrator bellediler. 1862-nji ýylda Angliýa resmi taýdan Belizi koloniýa diýip yglan etdi we adyny Iňlis Gondurasy diýip üýtgetdi. 1964-nji ýylyň ýanwar aýynda Beliz içerki özbaşdaklygy amala aşyrdy, emma Iňlisler milli goranmak, daşary işler we jemgyýetçilik howpsuzlygy üçin henizem jogapkärdi. 1981-nji ýylyň 21-nji sentýabrynda Berk Arkalaşygyň agzasy hökmünde resmi taýdan garaşsyz boldy. Döwlet baýdagy: gönüburçly, uzynlygyň inine bolan gatnaşygy takmynan 3: 2. Baýdagyň esasy göwresi gök, ýokarky we aşaky taraplarynda giň gyzyl araçäk we ortasynda ak tegelek, ýaşyl ýapraklar bilen gurşalan 50 sany milli nyşanlar boýalýar. Gök gök asmany we ummany, gyzyl bolsa ýeňşi we gün şöhlesini aňladýar; 50 ýaşyl ýaprakdan ybarat bezeg halkasy, 1950-nji ýyldan bäri ýurduň garaşsyzlyk ugrundaky göreşini we soňky ýeňşini ýada salýar. Beliziň 221,000 ilaty bar (1996-njy ýylda çak edilýär). Olaryň köpüsi garyşyk ýaryşlar we garaýagyzlar, olaryň arasynda hindiler, maýalylar, hindiler, hytaýlylar we aklar bar. Resmi dil iňlis dilidir. Residentsaşaýjylaryň ýarysyndan gowragy ispan ýa-da kreol dilinde gürleýär. Residentsaşaýjylaryň 60% -i katoliklige, galanlarynyň köpüsi hristiançylyga ynanýarlar. Ykdysadyýetde oba hojalygy agdyklyk edýär we pudak ösmedi. Halkyň gündelik zerur zatlarynyň köpüsi import edilýär. 1991-nji ýylda Beliziň jemi milli önümi 791,2 million Beliz dollary boldy. Beliz 16,500 inedördül kilometr meýdany tutýan tokaý çeşmelerine baý. Esasan mahogany (milli agaç diýilýär), gematoksilin we genistein ýaly gymmatly agaçlary öndürýär. Kenarýaka balykçylyk çeşmeleri hem örän baý, leňňeç, ýelkenli balyk, manate we merjenlere baý. Mineral ýataklaryna nebit, barit, kassiterit, altyn we ş.m. girýär, ýöne täjirçilik taýdan peýdalanmak üçin ätiýaçlyk tapylmady. Esasy ekinler gant, miweler, tüwi, mekgejöwen, kakao we ş.m. bolup, olaryň önümleri esasan içerki zerurlyklary kanagatlandyryp biler. Beliziň syýahatçylyk pudagy giç başlandy, ýöne ösüş üçin uly mümkinçilikleri bar. Dünýädäki ikinji uly rif we Maýa harabalyklary köp jahankeşdäni özüne çekýär. Mundan başga-da, Belizde sekiz sany ýabany tebigat goraghanasy bar, olardan jaguar we gyzyl aýakly bobies mukaddesligi dünýäde ýeke-täk ýerdir. 2000 km-den gowrak ýol bilen Belizde has amatly transport bar; esasy port Belize şäheri. Belize bilen Jamaamaýkanyň arasynda yzygiderli gämi gatnawlary bar, ABŞ, Angliýa we Europeanewropa yklymy bilen deňiz transport liniýalary bar. Filip Goldson halkara howa menzilinde Günorta we Demirgazyk Amerika ugurlary bar. |