Andorra Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT +1 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 42°32'32"N / 1°35'48"E |
| izo kodlamak |
| AD / AND |
| walýuta |
| Euroewro (EUR) |
| Dil |
| Catalan (official) French Castilian Portuguese |
| elektrik |
 C Europeanewropa 2 pin ýazyň F görnüşli Şuko wilkasy |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Andorra la Vella |
| banklaryň sanawy |
| Andorra banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 84,000 |
| meýdany |
| 468 KM2 |
| GDP (USD) |
| 4,800,000,000 |
| telefon |
| 39,000 |
| Jübi telefony |
| 65,000 |
| Internet eýeleriniň sany |
| 28,383 |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| 67,100 |
Andorra giriş
|
Andorra 468 inedördül kilometr meýdany tutýan Fransiýa bilen Ispaniýanyň çatrygynda, gündogar Pirenes jülgesinde günorta Europeanewropa gury ýerde ýerleşýär. 900 metrden gowrak belentlikdäki bu ýer gaty, iň beýik nokady 2946 metr belentlikdäki Coma Petrosa Peakdyr. Iň uly derýa, Walila derýasynyň uzynlygy 63 kilometre barabardyr. Andoranyň daglyk howasy bar, köp ýerlerde uzyn we sowuk gyşlar, daglarda 8 aý gar, gurak we salkyn tomus bar. Resmi dil katalon, fransuz we ispan dillerinde ulanylýar we ýaşaýjylaryň köpüsi katoliklige ynanýarlar. Doly ady bilen Andorranyň şazadasy diýlip atlandyrylýan Andorra, Fransiýa bilen Ispaniýanyň çatrygynda ýerleşýän günorta Europeewropada deňiz kenaryndaky ýurt. 468 inedördül kilometr meýdany tutýan Pirenesiň gündogar bölegindäki jülgede ýerleşýär. Territoryerdäki ýerler gaty, beýikligi 900 metrden gowrak, iň beýik nokady Coma Petrosa deňiz derejesinden 2946 metr beýiklikde. Iň uly Walila derýasynyň uzynlygy 63 kilometre barabardyr. Andoranyň daglyk howasy bar, köp ýerlerde uzyn we sowuk gyş, daglarda 8 aý gar; gurak we salkyn tomus. Andorra 9-njy asyrda Ispaniýanyň serhetýaka sebitinde Şarlem imperiýasy tarapyndan döredilen kiçijik bufer döwletidir. XIII asyrdan öň Fransiýa bilen Ispaniýa Andorra üçin köplenç çaknyşýardy. 1278-nji ýylda fransuzlar bilen günbatar parahatçylyk şertnamasyny baglaşdy we degişlilikde Andorranyň üstünden administratiw güýç we dini ygtyýarlyk aldy. Soňky ýüzlerçe ýylda Andorra üçin Fransiýa bilen Ispaniýanyň arasyndaky dawa dowam etdi. 1789-njy ýylda kanun bir gezek Ann baradaky gözegçiliginden el üzdi. 1806-njy ýylda Napoleon Annanyň ýaşamak hukugyny ykrar etmek barada karar çykardy we iki ýurduň arasyndaky gatnaşyklar dikeldildi. Andorra iki jahan urşuna gatnaşmady we syýasy ýagdaýy birneme durnuklydy. 1982-nji ýylyň 4-nji ýanwarynda ulgam reformasy amala aşyryldy we ýerine ýetiriji häkimiýet mejlisden hökümete üýtgedildi. 1993-nji ýylyň 14-nji martynda Andorra referendumda täze konstitusiýa kabul etdi we özygtyýarly döwlet boldy. Milli baýdak: Uzynlygy 3: 2 bolan ini bilen gönüburçly. Baýdagyň üstü çepden saga gök, sary we gyzyl reňklerde üç sany paralel we deň dik gönüburçlukdan ybarat bolup, merkezde milli nyşan bilen boýalan. Andorradan 76,875 adam (2004). Şolaryň arasynda katalon milletine degişli Andorrans takmynan 35,7% -i tutýar. Daşary ýurtly immigrantlaryň aglabasy ispanlar, ondan soň portugallar we fransuzlar. Resmi dil katalon dilidir we fransuz we ispan dilleri köplenç ulanylýar. Residentsaşaýjylaryň köpüsi katoliklige ynanýarlar. 1960-njy ýyllardan ozal Andoranyň ýaşaýjylary esasan maldarçylyk we ekerançylyk bilen meşgullanýardylar, esasan mal we goýun ösdürip ýetişdirýärdiler, kartoşka we temmäki ekýärdiler; soň bolsa kem-kemden söwda we syýahatçylyga ýüz tutýardylar we ykdysady ösüşi birneme durnuklydy. Andorrada hiç hili nyrh ýok, milli walýuta ýok we ýurtda ispan pesetasy we fransuz franky ulanylýar. Andorra La Vella: Andorra şazadasynyň paýtagty (Andorra La Vella) Andorra şazadasynyň paýtagtydyr. Ol Andorranyň günorta-günbataryndaky Anklia daglarynyň etegindäki Walila derýasynyň jülgesinde ýerleşýär. Walila derýasy şäheriň içinden akýar. Meýdany 59 inedördül kilometre barabar bolan Andorra la Vella orta asyr stili bolan syýahatçylyk şäheridir. Andorra la Vella 1930-njy ýyllardan soň döwrebaplaşdyryldy. Soňky ýyllarda täze şäher sebiti we gündelik zerur zatlary we syýahatçylyk önümlerini öndürýän käbir zawodlar guruldy. Şäherdäki dükanlarda dürli harytlar bar. Salgytdan boşatmak syýasaty sebäpli Andorra la Vella Europeanewropa we Aziýa önümleriniň satuw merkezine öwrüldi. Dünýä belli marka önümleri we ýönekeý we ajaýyp binalar köplenç syýahatçylary uzaklaşdyrýar. Andorra la Wellanyň iň görnükli binasy, mejlisiň, hökümetiň we kazyýetleriň ýerleşýän 1508-nji ýylda gurlan Andorra diňidir. Binanyň esasy girelgesiniň üstünde mermerden ýasalan ullakan milli nyşan oturdyldy. Onda oýulan nagyşlar Faýks grafasynyň lentasy, ýepiskopyň şlýapasy we Ugheriň ýerli ýepiskopynyň hasasy we Navarre korolynyň iki täji bar. Bu nagyşlar Andorra şazadasynyň özboluşly taryhyny görkezýär. Bina bilen baglanyşykly ybadathanada Andorranyň gök, gyzyl we sary baýdagy saklanýar. Andorra la Vellanyň kitaphanasy, muzeýi we hassahanasy bar. |