Andorra Macluumaadka Aasaasiga ah
| Waqtiga maxaliga ah | Waqtigaaga |
|---|---|
|
|
|
| Aaga waqtiga deegaanka | Farqiga aaga waqtiga |
| UTC/GMT +1 saac |
| loolka / Longitude |
|---|
| 42°32'32"N / 1°35'48"E |
| encoding |
| AD / AND |
| lacag |
| Euro (EUR) |
| Luqadda |
| Catalan (official) French Castilian Portuguese |
| koronto |
 Nooca c Yurub-2-pin F-nooca Shuko fur |
| calanka qaranka |
|---|
 |
| raasumaal |
| Andorra la Vella |
| liiska bangiyada |
| Andorra liiska bangiyada |
| tirada dadka |
| 84,000 |
| aagga |
| 468 KM2 |
| GDP (USD) |
| 4,800,000,000 |
| taleefan |
| 39,000 |
| Taleefanka gacanta |
| 65,000 |
| Tirada martigaliyayaasha internetka |
| 28,383 |
| Tirada dadka isticmaala internetka |
| 67,100 |
Andorra hordhac
|
Andorra waxay ku taalaa wadan koonfurta yurub ah oo aan bad lahayn oo isgoyska faransiiska iyo Spain, dooxada bariga Pyrenees, oo ku fadhida dhul dhan 468 kilomitir oo laba jibaaran Dhulku dhulku waa mid cakiran, oo leh joog ka badan 900 mitir, barta ugu sarraysa waa Coma Petrosa Peak oo jooggeedu yahay 2946 mitir. Webiga ugu weyn, Wabiga Valila, dhererkiisu waa 63 kilomitir. Andorra waxay leedahay cimilo buuraley ah, oo leh meelo badan oo qabow iyo qabow badan, 8 bilood oo baraf ahna buuraha ku jira, iyo xagaag qalalan oo qabow. Luqadda rasmiga ah waa Catalan, Faransiis iyo Isbaanish ayaa badanaa la isticmaalaa, inta badan dadka deganna waxay aaminsan yihiin Katooliga. Andorra, oo loogu magac daray Maamulaha Andorra magaceeda oo buuxa, waa waddan aan bad lahayn oo ku yaal koonfurta Yurub kuna yaal isgoyska France iyo Spain. Waxay ku taal dooxada qaybta bari ee Pyrenees, oo ku fadhida dhul dhan 468 kiiloomitir oo laba jibbaaran. Dhulku dhulku waa mid cakiran, oo dhererkiisu ka badan yahay 900 mitir, meesha ugu sarraysa, Coma Petrosa, waxay ka sarreysaa heerka badda 2,946 mitir. Webiga ugu weyn, Valila, wuxuu dhererkiisu yahay 63 kilomitir. Andorra waxay leedahay cimilo buuraley ah, oo leh qabow badan iyo qabow meelaha badankood iyo 8 bilood oo baraf ah oo buuraha ka dhaca; xagaaga oo qalalan oo qabow. Andorra waxay ahayd dawlad yar oo difaac ah oo ay aasaaseen Boqortooyada Charlemagne aagga xadka Isbaanishka qarnigii 9aad si looga hortago Moors dhibaataynta. Kahor qarnigii 13aad, Faransiiska iyo Isbaanishka ayaa inta badan isku dhacay Andorra. Sannadkii 1278, Faransiiska iyo Reer Galbeedku waxay soo gabagabeeyeen heshiis nabadeed, kaasoo siday u kala horreeyaan ula wareegay awoodda maamul iyo awoodda diimeed ee Andorra. Boqolaalka sano ee soo socda, isku dhaca u dhexeeya Faransiiska iyo Isbaanishka ee Andorra ayaa sii socday inuu dhaco. Sannadkii 1789, sharcigu mar buu ka quustey maamulkiisii Ann. Sannadkii 1806-kii, Napoleon wuxuu soo saaray wareegto uu ku aqoonsaday xaqa ay Ann u leedahay inay sii noolaato, xiriirkii labada dalna wuu soo noqday. Andorra kuma aysan lug yeelan laba dagaallo adduun, xaaladdeeda siyaasadeedna way degganayd. Bishii Janaayo 4, 1982, dib-u-habeynta nidaamka ayaa la hirgeliyey, waxaana la beddelay awooddii fulinta ee baarlamaanka oo loo beddelay xukuumadda. Markay ahayd 14-kii Maarso, 1993, Andorra wuxuu ku ansixiyay dastuur cusub afti dadweyne wuxuuna noqday dowlad madax-bannaan. Calanka qaranka: Waa afargeesle leh cabbir dherer ahaan iyo ballaciisu yahay 3: 2. Dusha sare ee calanku wuxuu ka kooban yahay saddexagal isku laaban oo siman, oo bidix ilaa midig leh buluug, jaalle iyo casaan midabbo leh, oo astaan qaran lagu dhejiyey bartamaha. 76,875 qof oo reer Andorra ah (2004). Dhexdooda, Andorrans waxay ku xisaabtamaan qiyaastii 35.7%, oo ka tirsan qowmiyadda Catalan. Muhaajiriinta ajaanibta ah badankood waa Isbaanish, waxaana ku soo xiga Boortaqiis iyo Faransiis. Luqadda rasmiga ah waa Catalan, iyo Faransiiska iyo Isbaanishka ayaa badanaa la isticmaalaa. Inta badan dadka degan waxay aaminsan yihiin Katooliga. Kahor 1960s, dadka degan Andorra waxay inta badan ku howlanaayeen dhaqashada xoolaha iyo beeraha, inta badan dhaqashada lo'da iyo idaha, iyo kobcinta baradhada iyo tubaakada; markii dambe, waxay si tartiib tartiib ah ugu jeesteen ganacsiga iyo dalxiiska, horumarkooda dhaqaalena wuxuu ahaa mid xasilloon. Andorra ma laha canshuuro, ma leh lacag qaran, iyo pesetas Isbaanish ah iyo franka Faransiiska ayaa laga isticmaalaa gudaha dalka. Andorra La Vella: Andorra La Vella: caasimada Maamulka Guud ee Andorra (Andorra La Vella) waa caasimada Maamulka guud ee Andorra Waxay ku taalaa dooxada wabiga Valila ee ku yaala buuraha Anklia ee koonfur galbeed Andorra. Webiga Valila wuxuu dhex maraa magaalada. Baaxad ahaan 59 kiiloomitir oo laba jibbaaran, Andorra la Vella waa magaalo dalxiis oo leh qaab casriyeed. Andorra la Vella ayaa la casriyeeyay wixii ka dambeeyay 1930-yadii. Sanadihii la soo dhaafay, aag magaalo cusub iyo warshado soo saaraya baahiyaha maalinlaha ah iyo alaabada dalxiiska ayaa la dhisay. Dukaamada magaalada kuyaala waxay leeyihiin alaab kaladuwan oo dhameystiran. Siyaasadda cashuur dhaafka awgeed, Andorra la Vella waxay noqotay xarun wax lagu iibiyo oo laga soo saaro Yurub iyo Aasiya. Dhammaan noocyada wax soo saarka sumcadda adduunka caanka ku ah iyo dhismayaasha fudud iyo xarrago leh badanaa dalxiisayaasha way ku raagaan. Dhismaha ugu caansan ee Andorra la Vella waa munaaradda Andorra, oo la dhisay 1508, halkaasoo ay ku yaalliin baarlamaanka, dowladda iyo maxkamadaha. Albaabka weyn ee laga soo galo dhismaha, waxaa lagu rakibay astaan weyn oo qaran oo ka samaysan marmar, Qaababka loo xardhay waxaa ka mid ah xarigga Count of Foix, koofiyadda hoggaamiyaha hoggaamiyaha kiniisaddu iyo usha hoggaamiyaha hoggaamiyaha kiniisadda ee Ugher, iyo labada taaj ee boqorka Navarre. Qaababkani waxay tilmaamayaan taariikhda gaarka ah ee Maamuleyaasha Andorra. Kaniisad kuxiran dhismaha, calan buluug, casaan iyo jaalle ah oo Andorra ah ayaa lagu keydiyey. Andorra la Vella waxay leedahay maktabad, matxaf iyo isbitaal. |