Gwatemala Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT -6 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 15°46'34"N / 90°13'47"W |
| izo kodlamak |
| GT / GTM |
| walýuta |
| Kwetzal (GTQ) |
| Dil |
| Spanish (official) 60% Amerindian languages 40% |
| elektrik |
 Demirgazyk Amerika-Japanaponiýa 2 iňňe B US 3 pinli ýazyň g görnüşi UK 3 pin Ⅰ Awstraliýa wilkasyny ýazyň |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Gwatemala şäheri |
| banklaryň sanawy |
| Gwatemala banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 13,550,440 |
| meýdany |
| 108,890 KM2 |
| GDP (USD) |
| 53,900,000,000 |
| telefon |
| 1,744,000 |
| Jübi telefony |
| 20,787,000 |
| Internet eýeleriniň sany |
| 357,552 |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| 2,279,000 |
Gwatemala giriş
|
Gwatemala gadymy Hindi Maýa medeni merkezleriniň biridir. Merkezi Amerikada iň köp ilatly we ýerli ilatyň iň köp ýaşaýan ýurdy. Resmi dili ispan dili. Mundan başga-da, Maýa ýaly 23 ýerli dil bar. Residentsaşaýjylaryň köpüsi katoliklige, galanlary Isa ynanýarlar. Gwatemala 108,000 inedördül kilometrden gowrak meýdany eýeleýär. Merkezi Amerikanyň demirgazyk böleginde, Meksika, Beliz, Gonduras we El Salwador bilen serhetleşýär, günortada Pacificuwaş ummany we gündogarda Karib deňzinde Gonduras aýlagy bilen serhetleşýär. [Profileurduň tertibi] Gwatemala Respublikasynyň doly ady Gwatemala, meýdany 108,000 inedördül kilometrden gowrak we Merkezi Amerikanyň demirgazygynda ýerleşýär. Meksika, Beliz, Gonduras we Salwador bilen serhetleşýär. Günortada Pacificuwaş ummany we gündogarda Karib deňzinde Gonduras aýlagy bilen ýüzbe-ýüz bolýar. Tutuş meýdanyň üçden iki bölegi daglar we platolardyr. Günbatarda Kuçumatan daglary, günortada Madre daglary we günbatarda we günortada 30-dan gowrak wulkan bar. Tahumulco 4211 metr belentlikde Merkezi Amerikanyň iň beýik depesidir. Earthquer titremeleri ýygy-ýygydan bolýar. Demirgazykda Petten Lowland bar. Theuwaş ummanyň kenarynda uzyn we dar kenar düzlügi bar. Esasy şäherler esasan günorta dag basseýninde paýlanýar. Tropiki ýerlerde ýerleşýän demirgazyk we gündogar kenarýaka düzlüklerde tropiki ýagyş tokaý howasy, günorta daglarda bolsa subtropiki howa bar. Yearyl maý we oktýabr aýlarynda çygly we gurak iki möwsüme, noýabr-aprel aýlarynda gurak möwsüme bölünýär. Annualyllyk ýagyş demirgazyk-gündogarda 2000-3000 mm, günortada 500-1000 mm. Gwatemala hindi gadymy Maýa medeni merkezlerinden biridir. 1524-nji ýylda Ispaniýanyň koloniýasyna öwrüldi. 1527-nji ýylda Ispaniýa Panamadan başga Merkezi Amerikany dolandyrýan Dangerde paýtagt gurdy. 1821-nji ýylyň 15-nji sentýabrynda Ispaniýanyň kolonial dolandyryşyndan dynyp, garaşsyzlyk yglan etdi. 1822-1823-nji ýyllar aralygynda Meksika imperiýasynyň bir bölegi boldy. 1823-nji ýylda Merkezi Amerika federasiýasyna girdi. 1838-nji ýylda federasiýa dargandan soň, 1839-njy ýylda ýene garaşsyz döwlet boldy. 1847-nji ýylyň 21-nji martynda Gwatemala respublikanyň döredilendigini yglan etdi. Döwlet baýdagy: Uzynlygy 8: 5 bolan ini bilen gönüburçly. Üç sany paralel we deň dik dikburçlukdan ybarat, ortasynda ak we iki tarapynda gök; milli nyşan ak gönüburçlugyň ortasyna boýalýar. Döwlet baýdagynyň reňkleri Merkezi Amerika federasiýasynyň öňki baýdagynyň reňklerinden gelýär. Gök theuwaş ummany we Karib deňzini, ak reňk bolsa parahatçylygyň nyşanydyr. Gwatemalanyň ilaty 10,8 million (1998). Ilaty iň köp we Merkezi Amerikada ýerli ilatyň iň köp paýy bolan ýurt, hindileriň 53%, hindi-ýewropa garyşyk ýaryşlarynyň 45% we aklaryň 2% -i bilen bu ýurt. Resmi dil ispan bolup, Maýa ýaly 23 ene dili bar. Residentsaşaýjylaryň köpüsi katoliklige, galanlary Isa ynanýarlar. Tokaý ýurduň meýdanynyň ýarysyny tutýar, Petten Lowlands esasan jemlenendir; mahogany ýaly gymmatly tokaýlara baý. Mineral ýataklaryna gurşun, sink, nikel, mis, altyn, kümüş we nebit girýär. Ykdysadyýetde oba hojalygy agdyklyk edýär. Esasy oba hojalyk önümleri kofe, pagta, banan, gant, mekgejöwen, tüwi, noýba we ş.m. Iýmit öz-özüne ýeterlik bolup bilmez. Soňky ýyllarda maldarçylyga we kenarýaka balykçylyga üns berildi. Senagat, magdan, sement, şeker, dokma önümleri, un, çakyr, temmäki we ş.m. Çykyşyň esasy bölegi kofe, banan, pagta we şeker we gündelik senagat önümleriniň, maşynlaryň, azyk önümleriniň we ş.m. |