Malaui ʻIke kumu
Manawa kūloko | Kou manawa |
---|---|
|
|
Kahi wā kūloko | ʻOkoʻa ʻāpana manawa |
UTC/GMT +2 hola |
latitu / longitude |
---|
13°14'46"S / 34°17'43"E |
iso hoʻopāʻālua |
MW / MWI |
kālā |
Kwacha (MWK) |
ʻLelo |
English (official) Chichewa (common) Chinyanja Chiyao Chitumbuka Chilomwe Chinkhonde Chingoni Chisena Chitonga Chinyakyusa Chilambya |
uila |
g kikokiko UK 3-pin |
hae aupuni |
---|
kapikala |
Lilongwe |
papa inoa panakō |
Malaui papa inoa panakō |
heluna kanaka |
15,447,500 |
ʻāpana |
118,480 KM2 |
GDP (USD) |
3,683,000,000 |
kelepona |
227,300 |
Kelepono paʻa lima |
4,420,000 |
Ka helu o nā pūnaewele Pūnaewele |
1,099 |
Ka helu o nā mea hoʻohana Pūnaewele |
716,400 |
Malaui hoʻolauna
He ʻāina paʻa ʻāina ʻo Malawi ma ka hikina hikina o ʻApelika me kona wahi i ʻoi aku ma mua o 118,000 kilomika kilomika. Aia ia i ka palena ʻo Zambia ma ke komohana, ʻo Tanzania ma ka ʻākau hikina, a ʻo Mozambique ma ka hikina a me ka hema. ʻO Lake Malawi ke kolu o ka loko nui ma ʻApelika, a holo ʻo Great Rift Valley ma waena o ka ʻāina holoʻokoʻa. Nui nā plateaus ma ka ʻāina, a he ʻekolu hapahā o ka ʻāina he 1000-1500 mau mika kiʻekiʻe. ʻO ka plateau ʻākau he 1400-2400 mau mika ma luna o ka ʻilikai; piʻi ka mauna ʻo Mulanje hema mai ka honua, a ʻo ka Piko ʻo Sapituwa he 3000 mika ke kiʻekiʻe, ʻo ia ka lae kiʻekiʻe loa o ka ʻāina; ʻo ke komohana o ke kuahiwi ʻo Mulanje ka awāwa ʻo Shire, e hana ana i kahi pā. Aia i loko o ke kāʻei makani komohana hema, aia kahi aniau mauʻu tropical. ʻO Malawi, ka inoa piha o ka Lepupalika ʻo Malawi, kahi ʻāina i paʻa ʻole i ka ʻāina ma ka hikina hikina o ʻApelika. Aia ia i ka palena ʻo Zambia ma ke komohana, ʻo Tanzania ma ka ʻākau hikina, a ʻo Mozambique ma ka hikina a me ka hema. ʻO Lake Malawi ma waena o Malaysia, Tanzania a me Mozambique ke kolu o ka loko i ʻApelika. ʻO ke awāwa ʻo Great Rift o East Africa e holo i loko o ka ʻāina holoʻokoʻa, me nā pā he nui ma ka ʻāina, a ʻo ka ʻekolu hapaha o ka ʻāina o ka ʻāina he 1000-1500 mau mika ma luna o ka ʻilikai. ʻO ka plateau ʻākau he 1400-2400 mau mika ma luna o ka ʻilikai; piʻi ka mauna ʻo Mulanje hema mai ka honua, a ʻo ka Piko ʻo Sapituwa he 3000 mika ke kiʻekiʻe, ʻo ia ka lae kiʻekiʻe loa o ka ʻāina; ʻo ke komohana o ke kuahiwi ʻo Mulanje ka awāwa ʻo Shire, e hana ana i kahi pā. Aia i loko o ke kāʻei makani komohana hema, aia kahi aniau mauʻu tropical. I ka kenekulia 16, ua hoʻomaka ka poʻe Bantu e komo i ka ʻākau komohana o ka loko ʻo Malawi i ka nui a noho i Malawi a me nā wahi e pili ana. I ka hopena o 1880, ua hakakā ikaika ʻo Pelekane a me Pokukala ma kēia wahi. I ka makahiki 1891, ua hoʻolaha kūʻokoʻa ʻo Pelekane i kēia ʻāpana ma ke ʻano he "Wahi pale ʻia ʻo British Central Africa." I ka 1904, aia ia ma lalo o ka mana pololei o ke aupuni Pelekane. Ua hoʻokumu ʻia ke kiaʻāina ma 1907. Kapa hou ʻia ʻo Nyasaran. I ʻOkakopa 1953, ua hana ikaika ʻo Pelekane i ka "Central African Federation" me Rhodesia Hema (ʻo Zimbabwe i kēia manawa) a me Rhodesia ʻAkau (ʻo Zambia i kēia manawa). Ua hoʻolaha i ke kūʻokoʻa ma Iulai 6, 1964 a hoʻololi i kona inoa i Malawi. Ma Iulai 6, 1966, ua hoʻokumu ʻia ka Repubalika o Malawi. hae aupuni: he huinahā lōʻihi me ka lakio o ka lōʻihi i ka laulā o 3: 2. Mai luna a lalo, ua haku ʻia ia ʻekolu mau huinahā kaulike o ka ʻeleʻele, ʻulaʻula, a me ka ʻōmaʻomaʻo. Ma luna a ma ka waena o ka hae e puka mai ana ka lā, e puka mai ana nā kukuna o ke kukui he 31. He hōʻailona ka ʻeleʻele i ka poʻe ʻeleʻele, a he hōʻailona nā ʻulaʻula e hakakā ana no ke kūʻokoʻa a me ke kūʻokoʻa. ʻO ke koko a me ka ʻōmaʻomaʻo e hōʻike i ka ʻāina nani a me nā wahi ʻōmaʻomaʻo o ka ʻāina, a ʻo ka lā e hōʻailona ana i ka manaʻolana o ka poʻe ʻApelika no ke kūʻokoʻa. Puka ka heluna kānaka ma kahi o 12.9 miliona (2005). ʻO nā ʻōlelo kūhelu ka ʻōlelo Pelekania a me Chichiwa. Manaʻo ka hapa nui o ka poʻe i nā haipule kahiko, a 20% manaʻoʻiʻo i ka Kakolika a me ka Protestantism. |