Umman Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT +4 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 21°31'0"N / 55°51'33"E |
| izo kodlamak |
| OM / OMN |
| walýuta |
| Rial (OMR) |
| Dil |
| Arabic (official) English Baluchi Urdu Indian dialects |
| elektrik |
 g görnüşi UK 3 pin |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Muskat |
| banklaryň sanawy |
| Umman banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 2,967,717 |
| meýdany |
| 212,460 KM2 |
| GDP (USD) |
| 81,950,000,000 |
| telefon |
| 305,000 |
| Jübi telefony |
| 5,278,000 |
| Internet eýeleriniň sany |
| 14,531 |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| 1,465,000 |
Umman giriş
|
Ummanyň meýdany 309,500 inedördül kilometre barabardyr. Arap ýarymadasynyň günorta-gündogarynda, demirgazyk-günbatarda Birleşen Arap Emirlikleri, günbatarda Saud Arabystany, günorta-günbatarda Yemenemen Respublikasy, Oman aýlagy we Arap deňzi demirgazyk-gündogarda we günorta-gündogarda ýerleşýär. Kenarýaka uzynlygy 1700 km. Territoryeriň köp bölegi 200-500 metr belentlikdäki platondyr. Demirgazyk-gündogar Hajar daglarydyr. Onuň esasy depesi Şam dagy deňiz derejesinden 3,352 metr beýikdir, bu ýurduň iň beýik depesi. Merkezi bölegi düz we çöllük, günorta-günbatar bolsa Dhofar platosydyr. Demirgazyk-gündogardaky daglardan başga hemmeleriň tropiki çöl howasy bar. Umman soltanlygynyň doly ady Arap ýarym adasynyň günorta-gündogarynda, demirgazyk-günbatarda Birleşen Arap Emirlikleri, günbatarda Saud Arabystany we günorta-günbatarda Yemenemen respublikasy ýerleşýär. Demirgazyk-gündogar we günorta-gündogar Oman aýlagy we Arap deňzi bilen serhetleşýär. Kenar ýakasynyň uzynlygy 1700 kilometre barabardyr. Territoryeriň köp bölegi 200-500 metr belentlikdäki platondyr. Demirgazyk-gündogarda Hajar daglary ýerleşýär, olaryň iň ýokary depesi Şam dagy, deňiz derejesinden 3,352 metr beýiklikde, bu ýurtda iň beýik belentlikdir. Merkezi bölegi köp çölli düzlük. Günorta-günbatar Dhofar platosy. Demirgazyk-gündogardaky daglardan başga hemmesi tropiki çöl howasyna degişlidir. Tutuş ýyl iki möwsüme bölünýär. Maý-oktýabr aýlary yssy möwsüm, howanyň temperaturasy 40 as çenli; indiki ýylyň noýabr-aprel aýlary sowuk möwsüm, howanyň temperaturasy 24 around töweregi. Annualyllyk ortaça ýagyş 130 mm. Umman Arap ýarym adasynyň iň gadymy ýurtlaryndan biridir. Gadymy döwürde minerallar ýurdy diýilýän Marken diýilýärdi. Miladydan öňki 2000-nji ýylda deňiz we gury ýer söwda işleri giňden alnyp barylýar we Arap ýarym adasynyň gämi gurluşyk merkezine öwrüldi. 7-nji asyrda Arap imperiýasynyň bir bölegine öwrüldi. Portugaliýa tarapyndan 1507-1649-njy ýyllarda dolandyryldy. Parslar 1742-nji ýylda çozupdyrlar. Said neberesi 1749-njy ýylda döredildi. XIX asyryň başynda Angliýa Ummany gulçulyk şertnamasyny kabul etmäge we arap söwdasyna gözegçilik etmäge mejbur etdi. 20-nji asyryň başynda Oman Yslam döwleti döredildi we Muskata hüjüm edildi. 1920-nji ýylda Angliýa bilen Muskat Ymam döwletiniň garaşsyzlygyny ykrar edip, Oman döwleti bilen "Seeb şertnamasyna" gol çekdi. Umman Muskat soltanlygyna we Oman Yslam döwletine bölünýär. 1967-nji ýyla çenli Soltan Taimur Azerbaýjanyň tutuş çägini birleşdirip, Muskat we Oman soltanlygyny esaslandyrdy. Kaboos 1970-nji ýylyň 23-nji iýulynda häkimiýet başyna geldi we şol ýylyň 9-njy awgustynda ýurt Oman soltanlygy diýlip atlandyryldy. Döwlet baýdagy gönüburçly, uzynlygy 3: 2 töweregi. Gyzyl, ak we ýaşyl reňklerden durýar. Gyzyl bölegi baýdagyň üstünde keseligine "T" nagşyny emele getirýär, ýokarky sag tarapy ak we aşaky bölegi ýaşyl. Sary Oman milli nyşany baýdagyň ýokarky çep burçuna boýaldy. Gyzyl hoşniýetliligi, umman halkynyň söýýän adaty reňkidir; ak parahatçylygy we arassalygy aňladýar, ýaşyl ýer ýüzüni aňladýar. Ummanyň ilaty 2,5 million (2001). Olaryň aglaba köplügi araplar, Muskat we Materaçda Hindistan we Pakistan ýaly daşary ýurtlular hem bar. Resmi dil arap, umumy iňlis dilidir. Residentsurtda ýaşaýanlaryň aglaba köplügi yslama ynanýar we olaryň 90% -i Ibad mezhebine degişlidir. Oman 1960-njy ýyllarda nebit ulanyp başlady we 720 million tonna töweregi nebit gorunyň we 33,4 trillion kub fut tebigy gaz gorunyň bardygyny subut etdi. Suw baýlyklaryna baý. Senagat giç başlandy we binýady gowşak. Häzirki wagtda nebit çykarmak esasy ýol bolup durýar. Nebit we gaz ýataklary esasan Gobi we demirgazyk-günbatarda we günortada çöl sebitlerinde paýlanýar. Senagat taslamalary esasan nebithimiýa, demir öndürmek, dökün we ş.m. Ilatyň takmynan 40% oba hojalygy, maldarçylyk we balykçylyk bilen meşgullanýar. 101urtda 101,350 gektar ekin meýdanlary we 61,500 gektar ekin meýdanlary bar, esasan hurma, limon, banan we beýleki miweler we gök önümler. Esasy iýmit ekinleri bugdaý, arpa we ýorunja bolup, olar öz-özüne ýeterlik bolup bilmeýärler. Balykçylyk ummanyň däp bolan senagaty we Ummanyň nebit däl önümlerden eksport girdejisiniň esasy çeşmelerinden biridir. Bu öz-özüne ýeterlik däl. |