Gini eNtsha yasePapuwa Ulwazi olusisiseko
Ixesha lendawo | Ixesha lakho |
---|---|
|
|
Indawo yexesha lendawo | Umahluko wendawo yexesha |
UTC/GMT +10 yure |
ububanzi / ubude |
---|
6°29'17"S / 148°24'10"E |
ikhowudi ye-iso |
PG / PNG |
imali |
iKina (PGK) |
Ulwimi |
Tok Pisin (official) English (official) Hiri Motu (official) some 836 indigenous languages spoken (about 12% of the world's total); most languages have fewer than 1 000 speakers |
umbane |
Chwetheza plug iplagi yase-Australia |
iflegi yesizwe |
---|
ikomkhulu |
EPort Moresby |
Uluhlu lweebhanki |
Gini eNtsha yasePapuwa Uluhlu lweebhanki |
Inani labemi |
6,064,515 |
indawo |
462,840 KM2 |
GDP (USD) |
16,100,000,000 |
ifowuni |
139,000 |
Imfonomfono |
2,709,000 |
Inani lemikhosi ye-Intanethi |
5,006 |
Inani labasebenzisi be-Intanethi |
125,000 |
Gini eNtsha yasePapuwa intshayelelo
IPapua New Guinea igubungela ummandla ongaphezulu kwe-460,000 yeekhilomitha.IkuMazantsi mpuma oLwandlekazi lwePasifiki, kunye nePhondo laseIrian Jaya kwintshona kunye ne-Australia ngaphesheya kweTorres Strait emazantsi. Iqukethe iNew Guinea emantla kunye nePapua esemazantsi, kubandakanya indawo esempuma yeNew Guinea kunye neziqithi ezingaphezu kwama-600 ezinjengeBougainville, New Britain, neNew Ireland. Ngaphezulu kweemitha ezili-1 000 ngaphezu komphakamo wolwandle, yeyemozulu esezintabeni, kwaye ezinye zizezemo yemozulu yamahlathi emvula. IPapua New Guinea imi kumazantsi mpuma oLwandlekazi lwePasifiki, kunye nePhondo iIrian Jaya eIndonesia kunye neAustralia ngaphesheya kweTorres Strait emazantsi. Yenziwe yiNew Guinea emantla kunye nePapua esemazantsi, kubandakanya ngaphezulu kweziqithi ezingama-600 kwimpuma yeNew Guinea (Irian Island) kunye neBougainville, New Britain, kunye neNew Ireland. Unxweme luziikhilomitha ezingama-8,300 ubude. Ngaphezulu kweemitha ezili-1 000 ngaphezu komphakamo wolwandle, yeyemozulu esezintabeni, kwaye ezinye zizezemo yemozulu yamahlathi emvula. Iflegi yesizwe: Yixande kunye nomyinge wobude kububanzi be-4: 3. Umgca wokudibanisa ukusuka kwikona ephezulu ngasekhohlo kwikona esezantsi ekunene ukwahlula umphezulu weflegi koonxantathu ababini abalinganayo. Ngasekunene ngasentla kubomvu ngentaka etyheli ebhabha epharadesi; ezantsi ekhohlo emnyama kunye neenkwenkwezi ezintlanu ezimhlophe ezikhombe ezintlanu, enye yazo encinci. Ubomvu ubonakalisa ubukroti kunye nobukroti; intaka yeparadesi, ekwayaziwa njengentaka yeparadesi, yintaka ekhethekileyo ePapua New Guinea, efuzisela ilizwe, inkululeko yelizwe, inkululeko nolonwabo; umnyama umele umhlaba welizwe "kwiziqithi ezimnyama"; amalungiselelo eenkwenkwezi ezintlanu abonisa indawo Umnqamlezo osemaZantsi (elinye lamakroza amancinci asemazantsi, nangona incinci incinci, kodwa zininzi iinkwenkwezi eziqaqambileyo), ezibonisa ukuba ilizwe likwicala elisemazantsi. Abantu bahlala kwiindawo eziphakamileyo zaseNew Guinea ngo-8000 BC. AmaPhuthukezi afumana isiqithi saseNew Guinea ngo-1511. Ngo-1884, iBritani neJamani zahlulahlula isiqingatha sempuma yeNew Guinea neziqithi ezikufutshane. Ngo-1906, iBritish New Guinea yalawulwa yiOstreliya yaza yabizwa igama kwathiwa yiAustralia Territory yasePapua. KwiMfazwe yeHlabathi yokuQala, umkhosi wase-Australia wathimba indawo yaseJamani. Nge-17 kaDisemba, ngo-1920, uManyano Lwezizwe luthathe isigqibo sokubeka i-Australia ukuba ilawule; iNew Guinea yakha yahlalwa ngamaJapan ngexesha leMfazwe yesibini (II) yeHlabathi. Emva kwemfazwe, iZizwe eziManyeneyo zanikezela i-Australia ukuba iqhubeke nokulawula icandelo laseJamani. , Ebizwa ngokuba yi "Papua New Guinea Territory". Ukuzimela kwangaphakathi kwaphunyezwa ngoDisemba 1, 1973. Inkululeko ngoSeptemba 16, 1975, waba lilungu le-Commonwealth. IPapua New Guinea inabemi abazizigidi ezi-5.9 (2005), ngenqanaba lokukhula ngonyaka le-2.7% (2005). Inani labemi basezidolophini li-15% kwaye abantu basemaphandleni ba-85%. I-98% ngabantu baseMelanesia, abanye baseMicronesia, basePolynesia, baseTshayina nabamhlophe. Ulwimi lwaseburhulumenteni sisiNgesi, kwaye zingaphezulu kwe-820 iilwimi zasekuhlaleni. I-Pidgin ithandwa kwiindawo ezininzi zelizwe.KwiPapua emazantsi, kuthethwa kakhulu isiMotu, kwaye isiPidgin sithethwa kakhulu eNew Guinea emantla.Ama-95% abahlali bangamaKrestu.Imveli yesibeleko nayo inefuthe elithile. IPapua New Guinea inendawo etyebileyo yendalo, nantsi iparadesi yezixhobo zekorale, iintlobo ezingama-450 zekorale zivula amehlo. Ukongeza, inkcubeko eyahlukileyo yabantu bomthonyama yenye yeempawu zePapua New Guinea ezitsala abakhenkethi. Enye yezona zinto zidumileyo zizigqubuthelo zamehlo zoothixo, ezithi zisetyenziswe ekubingeleleni nasekungqungqeni. |