Suudaan, oo ah magaca buuxa ee Jamhuuriyadda Suudaan, waxay ku taal waqooyi-bari Afrika dhinaca galbeed ee badda cas waana waddanka ugu weyn Afrika. Waxaa xuduud la leh Libya, Chad, iyo Jamhuuriyadda Bartamaha Afrika, galbeedka, Koongo (Kinshasa), Ugandha iyo Kenya koonfurta, Itoobiya iyo Eriteriya dhanka bari. Woqooyi-bari waxay xuduud la leedahay Badda Cas, xeebtiisuna qiyaastii waa 720 kiiloomitir. Badi dhulku waa dooxad, wuxuu ku sarreeyaa koonfurta, wuuna ku yar yahay woqooyiga. Qaybta dhexe waa Bada Suudaan; qaybta waqooyi waa barxad lama degaan ah, bariga wabiga Niil waa lamadegaanka Nubian, dhanka galbeedna waa lamadegaanka Liibiya; galbeedku waa Corfando Plateau iyo Daafur Plateau; bari waa Bariga Bariga Afrika iyo Galbeedka Galbeed ee Itoobiya. Buurta Kinetti ee ku taal xadka koonfureed waxay 3187 mitir ka sarreysaa heerka badda, waana tan ugu sareysa dalka. Webiga Niil wuxuu ka yimaadaa woqooyi ilaa koonfur. Cimilada Suudaan aad ayey ugu kala duwan tahay dalka oo dhan, laga bilaabo cimilada kulaylaha ee kulaylaha ah illaa cimilada kulaylka roobka ee cimilada waqooyiga iyo koonfurta. Suudaan waxay qani ku tahay carabiga ciridka, wax soo saarkeeda iyo mugga dhoofintana waxay ka gashay kaalinta koowaad adduunka, sidaa darteed, Suudaan waxaa sidoo kale loo yaqaan "Boqortooyada Xabkaha".

Masar waxay ku soo duushay oo qabsatay Suudaan horaantii qarnigii 19-aad. 1870-yadii, Ingiriiska wuxuu bilaabay inuu ku fido Suudaan. Boqortooyada Mahdi waxaa la aasaasay 1885. 1898, Ingriiska wuxuu dib ula wareegay Suudaan. 1899, waxaa "wada-maamuli jiray" Ingiriiska iyo Masar. 1951, Masar waxay baabi’isay heshiiskii "wada-maamul". 1953, Ingiriiska iyo Masar waxay gaareen heshiis ku saabsan aayo-ka-tashiga Suudaan. Dawladdii iskeed u dhisnayd waxaa la aasaasay 1953, madaxbannaanidana waxaa lagu dhawaaqay Janaayo 1956, jamhuuriyaddiina waa la dhisay. Sannadkii 1969-kii, waxaa xukunka la wareegay inqilaabkii militariga ee Nimiri, waxaana waddankii loo bixiyay Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Suudaan. Sannadkii 1985-kii ayaa waxaa xukunka la wareegay afgambigii militariga ee Dahab, waxaana waddankii loo bixiyay Jamhuuriyadda Suudaan.

Calanka qaranka: Waa leydi jiif ah oo le'eg cabirka dhererka iyo ballaca 2: 1. Dhinaca calanka waa saddex-xagal cagaaran oo isosceles ah, dhinaca midigna waa saddex xarigood oo is barbar socda oo isle'eg, oo casaan, caddaan, iyo madow u kala sarreeya kor ilaa hoose. Casaanku wuxuu astaan ​​u yahay kacaanka, caddaanku wuxuu astaan ​​u yahay nabadda, madow wuxuu astaan ​​u yahay dadka deggan koonfurta ee ka tirsan jinsiyadda madow ee Afrika, midabka cagaaranna wuxuu astaan ​​u yahay Islaamka oo ay aaminsan yihiin dadka deggan woqooyiga.

Tirada dadku waa 35.392 milyan. Ingiriisiga Guud. In kabadan 70% dadka deegaanka ayaa aaminsan diinta islaamka, dadka dagan koonfurta ayaa inta badan aaminsan diinta hore ee qabaa’ilka iyo uurjiifka, 5% kaliya ayaa aaminsan diinta masiixiga.

Suudaan waa mid kamid ah wadamada ugu horumarsan aduunka ee ay shaacisay Qaramada Midoobay. Dhaqaalaha Suudaan waxaa ku badan beeraha iyo xannaanada xoolaha, dadka beeraleyda ah waxay gaarayaan 80% tirada guud. Dalagyada kaashka ah ee Suudaan sida ciridka carabiga, cudbiga, looska iyo sisinta waxay fadhiyaan boos muhiim ah wax soo saarka beeraha, badankoodna waxaa loo dhoofiyaa, waxayna u dhigantaa 66% dhoofinta beeraha. Kuwaas waxaa ka mid ah, ciridka carabiga waxaa lagu beeray aag 5.04 milyan oo hektar ah, celcelis ahaan wax soo saar sanadle ah oo qiyaastii ah 30,000 tan, oo u dhiganta 60% ilaa 80% wadarta waxsoosaarka adduunka; soosaarka suuf mudda dheer ayaa ku jira kaalinta labaad ee adduunka; soosaarka lawska ayaa ugu horreeya dalalka Carabta iyo kan adduunka ugu sarreeya; sisinta abuurka Wax soosaarka ayaa kaalinta koowaad ka galay wadamada Carabta iyo Afrika, dhoofintuna waxay ku dhowdahay adduunka badhkiis. Intaas waxaa sii dheer, kheyraadka wax soo saarka xoolaha ee Suudaan ayaa kaalinta koowaad ka galay wadamada Carabta halka kan labaadna uu ka galay wadamada Afrika.

Suudaan waxay hodan ku tahay kheyraad dabiici ah, oo ay kamid yihiin birta, qalinka, chromium, naxaasta, manganese, dahab, aluminium, leedh, uranium, zinc, tungsten, asbestos, gypsum, mica, talc, dheeman, saliid, gaaska dabiiciga ah iyo alwaax. Sug Bedka keynku waa qiyaastii 64 milyan oo hektar, oo u dhiganta 23.3% aagga dalka. Suudaan waxay hodan ku tahay ilaha tamarta laga dhaliyo quwadda koronto, iyadoo leh 2 milyan oo hektar oo biyo nadiif ah. Sannadihii la soo dhaafay, Suudaan waxay aasaastay warshad shidaal oo xaaladdeeda dhaqaale si joogto ah ayaa loo hagaajiyay. Waqtigan xaadirka ah, Suudaan waxay ilaalisay heerka kobaca dhaqaale ee heerkiisu sarreeyo ee dalalka Afrika. Sannadkii 2005, GDP-ka Suudaan wuxuu ahaa 26.5 bilyan oo doollarka Mareykanka ah, iyo qofkiiba GDP-ga wuxuu ahaa 768.6 US dollars.