Gaýana Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT -4 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 4°51'58"N / 58°55'57"W |
| izo kodlamak |
| GY / GUY |
| walýuta |
| Dollar (GYD) |
| Dil |
| English Amerindian dialects Creole Caribbean Hindustani (a dialect of Hindi) Urdu |
| elektrik |
 Demirgazyk Amerika-Japanaponiýa 2 iňňe B US 3 pinli ýazyň D köne iňlis wilkasyny ýazyň g görnüşi UK 3 pin |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Jorjtaun |
| banklaryň sanawy |
| Gaýana banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 748,486 |
| meýdany |
| 214,970 KM2 |
| GDP (USD) |
| 3,020,000,000 |
| telefon |
| 154,200 |
| Jübi telefony |
| 547,000 |
| Internet eýeleriniň sany |
| 24,936 |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| 189,600 |
Gaýana giriş
|
Gaýana 214,000 inedördül kilometrden gowrak meýdany tutýar, şolardan tokaý meýdany 85% -den gowrakdyr. Günorta Amerikanyň demirgazyk-gündogarynda, demirgazyk-günbatarda Wenesuela, günortada Braziliýa, gündogarda Surinam we demirgazyk-gündogarda Atlantik ummany bilen serhetleşýär. Territoryurduň içinden geçýän derýalar bar, köller we batgalyklar giň ýaýrandyr, meşhur Kaietul şarlawugy ýaly köp şarlawuk we rapid bar. Gaýananyň demirgazyk-gündogar bölegi kenarýaka pes düzlük, orta bölegi depe, günorta we günbatar Gaýana platosy, günbatar serhedindäki Roraima dagy deňiz derejesinden 2810 metr beýiklikde ýerleşýär. Bu ýurduň iň beýik depesi we köpüsinde tropiki sähra howasy bar. Günorta-günbatarda tropiki sähra howasy bar. Overurduň syny Gaýana kooperatiw respublikasynyň doly ady Günorta Amerikanyň demirgazyk-gündogarynda ýerleşýär. Demirgazyk-günbatarda Wenesuela, günortada Braziliýa, gündogarda Surinam we demirgazyk-gündogarda Atlantik ummany bilen serhetleşýär. Gaýanada ýokary temperatura we ýagyşly tropiki ýagyş tokaý howasy bar we ilatynyň köpüsi kenarýaka düzlükde jemlenendir. Hindiler 9-njy asyrdan bäri bu ýerde mesgen tutýarlar. XV asyryň ahyryndan bäri Günbatar, Gollandiýa, Fransiýa, Angliýa we beýleki ýurtlar bu ýerde birnäçe gezek bäsleşdiler. Gollandiýalylar XVII asyrda Gaýanany basyp aldy. 1814-nji ýylda Iňlis koloniýasyna öwrüldi. 1831-nji ýylda resmi taýdan Iňlis koloniýasyna öwrüldi we oňa Iňlis Gwianasy diýip at berdi. Angliýa 1834-nji ýylda gulçulygyň ýatyrylandygyny yglan etmäge mejbur boldy. 1953-nji ýylda içerki özbaşdaklyk statusyna eýe boldy. 1961-nji ýylda Angliýa özbaşdak hökümet gurmaga razy boldy. 1966-njy ýylyň 26-njy maýynda Arkalaşygyň çäginde garaşsyz bir ýurda öwrüldi we "Gaýana" adyny aldy. Gaýana kooperatiw respublikasy 1970-nji ýylyň 23-nji fewralynda döredildi we Iňlis arkalaşygynyň Karib deňzinde ilkinji respublikasy boldy. Döwlet baýdagy: uzynlygy 5: 3 bolan ini bilen gönüburçly. Ak tarapy bolan sary üçburçluk oky, baýdagyň üstünde iki sany deň ýaşyl üçburçlygy bölýär. Üçburçluk okunda gara tarapy bilen gyzyl deňtaraply üçburçluk bar. Greenaşyl ýurduň oba hojalygy we tokaý hojalygyny, ak derýalary we suw baýlyklaryny, sary minerallary we baýlygy, gara bolsa halkyň edermenligini we erjelligini, gyzyl bolsa watany gurmak hyjuwyny we güýjüni alamatlandyrýar. Üçburç ok ýurduň ösüşini alamatlandyrýar. Gaýananyň 780,000 ilaty bar (2006). Hindileriň nesilleri 48%, garaýagyzlar 33%, garyşyk ýaryşlar, hindiler, hytaýlylar, aklar we ş.m. 18% -i düzdi. Iňlis dili resmi dil. Residentsaşaýjylar esasan hristiançylyga, hindiçilige we yslama ynanýarlar. Gaýana boksit, altyn, göwher, marganes, mis, wolfram, nikel we uran ýaly mineral baýlyklara eýedir. Şeýle hem tokaý baýlyklaryna we suw baýlyklaryna baý. Oba hojalygy we magdançylyk Gaýananyň ykdysadyýetiniň esasyny düzýär. Oba hojalyk önümlerine şeker, tüwi, kokos, kofe, kakao, sitrus, ananas we mekgejöwen degişlidir. Şeker esasan eksport üçin ulanylýar. Günorta-günbatarda esasan mallary ösdürip ýetişdirýän maldarçylyk bar we kenarýaka balykçylyk pudagy ösdürilýär we karides, balyk we pyşdyl ýaly suw önümleri köp. Tokaý meýdany ýurduň ýer meýdanynyň 86% -ini tutýar we dünýäde birinji orunda durýar, ýöne tokaý hojalygy ösenok. Oba hojalygynyň önümi jemi içerki önümiň takmynan 30% -ini, oba hojalygynyň ilatynyň umumy ilatynyň 70% -ini tutýar. Gaýananyň senagatynda magdançylyk agdyklyk edýär, göwher, marganes we altyndan başga-da, boksit gazyp almak Günbatar ýurtlarynda dördünji orunda durýar. Önümçilik pudagynda şeker, çakyr, temmäki, agaç gaýtadan işlemek we beýleki bölümler bar. 1970-nji ýyllardan soň uny gaýtadan işlemek, suw konserwasyny gaýtadan işlemek we elektron gurnama bölümleri peýda boldy. Gaýananyň gant şugundyrynyň şeraby dünýä belli. Gaýananyň adam başyna düşýän jemi içerki önümi 330 ABŞ dollary bolup, pes girdejili ýurt boldy. |