Russiýa 17.0754 million inedördül kilometrden gowrak meýdany eýeleýär we dünýäniň iň uly ýurdydyr. Gündogar Europeewropada we demirgazyk Aziýada, gündogarda Pacificuwaş ummany, günbatarda Baltika deňzinde Finlýandiýa aýlagy we asewraziýa bilen araçäkleşýär. Neighborhooder goňşulary demirgazyk-günbatarda Norwegiýa we Finlýandiýa, günbatarda Estoniýa, Latwiýa, Litwa, Polşa we Belarus, günorta-günbatarda Ukraina, günorta-gündogarda Ukraina, Azerbaýjan we Gazagystan, günorta-gündogarda Hytaý, Mongoliýa we Demirgazyk Koreýa, gündogarda Japanaponiýa. ABŞ-dan deňziň aňyrsynda, kenar ýakasynyň uzynlygy 33,807 kilometre barabardyr. Sebitleriň köpüsi, esasan kontinental, dürli howa şertleri bolan demirgazyk howa zolagynda.

Gözden geçirmek

Russiýa Federasiýasy diýlip hem atlandyrylýan Russiýa asewraziýanyň demirgazyk böleginde, Gündogar Europeewropanyň we Demirgazyk Aziýanyň iň köp ýerini öz içine alýar. Uzynlygy 9000 kilometre, demirgazykdan günorta 4000 kilometre barabar bolup, meýdany 17.0754 million inedördül kilometre barabardyr (öňki Sowet Soýuzynyň çäginiň 76% -ini tutýar). Dünýädäki iň uly ýurt, dünýäniň umumy meýdanynyň 11,4% -ini, kenar ýakasy 34,000 km. Russiýanyň köp bölegi, esasan kontinental, dürli howa şertleri bilen demirgazyk howa zolagynda. Temperatura tapawudy, umuman uly, ýanwar aýynda ortaça temperatura -1 ° C -37 ° C, iýul aýynda ortaça temperatura 11 ° C-den 27 ° C çenli.

Russiýa häzirki wagtda 21 respublikany, 7 serhet sebitini, 48 ştaty, 2 federal häkimligi, 1 awtonom prefekturany, 9-ny öz içine alýan 88 federal guramadan ybarat. Etnik awtonom sebitler.

Ruslaryň ata-babalary gündogar slawýanlaryň rus taýpasydyr. XV asyryň ahyryndan XVI asyryň başyna çenli, Moskwanyň Beýik gersogy merkezi hökmünde kem-kemden köp etnik feodal ýurt döretdi. 1547-nji ýylda Iwan IV (Iwan Groznyý) Uly gersogyň adyny çar diýip üýtgetdi. 1721-nji ýylda Piter I (Beýik Piter) ýurduň adyny Russiýa imperiýasyna üýtgetdi. Serfdom 1861-nji ýylda ýatyryldy. XIX asyryň ahyryndan 20-nji asyryň başyna çenli harby feodal imperialistik ýurda öwrüldi. 1917-nji ýylyň Baýdak aýynda bururuaz rewolýusiýasy awtokratik ulgamy agdardy. 1917-nji ýylyň 7-nji noýabrynda (Rus senenamasynda 25-nji oktýabr) Oktýabr Sosialistik Rewolýusiýasy dünýäde ilkinji sosialistik döwlet güýji - Russiýa Sowet Federal Sosialistik Respublikasyny döretdi. 1922-nji ýylyň 30-njy dekabrynda Russiýa Federasiýasy, Zakawkaziýa Federasiýasy, Ukraina we Belarus Sowet Sosialistik Respublikalary Bileleşigini döretdi (soňra 15 agza respublikasyna çenli giňeldi). 1990-njy ýylyň 12-nji iýunynda Russiýanyň Sowet Sosialistik Respublikasynyň Sovietokary Soweti "Döwlet özygtyýarlylyk jarnamasy" çykardy we Russiýa Federasiýasynyň çäginde "mutlak özygtyýarlylygyň" bardygyny yglan etdi. 1991-nji ýylyň awgust aýynda Sowet Soýuzynda "8.19" waka boldy. 6-njy sentýabrda Sowet Soýuzynyň Döwlet Geňeşi Estoniýa, Latwiýa we Litwa üç respublikasynyň garaşsyzlygyny ykrar edýän karar kabul etdi. 8-nji dekabrda Russiýa Federasiýasynyň, Belarusyň we Ukrainanyň üç respublikasynyň ýolbaşçylary Belowy güni garaşsyz döwletleriň arkalaşygy baradaky şertnama gol çekdiler we garaşsyz döwletler arkalaşygynyň döredilendigini habar berdiler. 21-nji dekabrda Polşanyň we Gürjüstanyň üç ýurdundan başga Sowet Soýuzynyň 11 respublikasy Almaty Jarnamasyna we Garaşsyz Döwletleriň Arkalaşygy teswirnamasyna gol çekdi. 26-njy dekabrda Sowet Soýuzynyň Sovietokary Sowet Respublikasynyň palatasy soňky ýygnagyny geçirdi we Sowet Soýuzynyň ýok bolandygyny yglan etdi. Şu wagta çenli Sowet Soýuzy dargady we Russiýa Federasiýasy düýbünden garaşsyz bir ýurda öwrüldi we Sowet Soýuzynyň ýeke-täk mirasdüşeri boldy.

Döwlet baýdagy: uzynlygy 3: 2 töweregi bolan gorizontal gönüburçluk. Baýdagyň üstü ýokardan aşaklygyna ak, gök we gyzyl reňkli üç sany parallel we deň gorizontal gönüburçluk bilen birleşdirilýär. Russiýanyň giň territoriýasy bar, üç sany howa zolagy sowuk zonany, subfrigid zonany we howanyň zolagyny öz içine alýar, Russiýanyň geografiki ýerleşişiniň bu häsiýetini görkezýän üç reňkli gorizontal gönüburçluklar bilen paralel birleşdirilen. Ak, ýylyň dowamynda sowuk zonanyň garly tebigy landşaftyny aňladýar; gök sub-sowuk howa zolagyny aňladýar, şeýle hem Russiýanyň baý ýerasty mineral ýataklaryny, tokaýlary, suw güýjüni we beýleki tebigy baýlyklary aňladýar; gyzyl howanyň zonasynyň nyşany, şeýle hem Russiýanyň uzak taryhyny alamatlandyrýar. Adamzat siwilizasiýasynyň goşandy. Ak, gök we gyzyl baýdaklar 1697-nji ýylda Beýik Piteriň döwründe ulanylan gyzyl, ak we gök baýdaklardan gelýär. Gyzyl, ak we gök reňklere Pan-Slawýan reňkleri diýilýär. 1917-nji ýyldaky Oktýabr rewolýusiýasynyň ýeňşinden soň üç reňkli baýdak ýatyryldy. 1920-nji ýylda Sowet hökümeti çepde dik gök zolak we bäş burçly ýyldyz bilen gyzyl we gökden ybarat täze milli baýdagy kabul etdi we sag tarapdaky gyzyl baýdakda çekiçleri we oraklary kesdi. Bu baýdakdan soň Russiýanyň Sowet Federal Sosialistik Respublikasynyň baýdagy bar. 1922-nji ýylda Sowet Sosialistik Respublikalary Bileleşigi döredilenden soň, milli baýdak çep ýokarky burçda altyn bäş burçly ýyldyz, orak we çekiç bilen gyzyl baýdaga öwrüldi. 1991-nji ýylda Sowet Soýuzy dargansoň, Russiýa Sowet Federal Sosialistik Respublikasy Russiýa Federasiýasy diýlip atlandyryldy we soňra ak, gök we gyzyl baýdak milli baýdak hökmünde kabul edildi.

Russiýanyň 142,7 million ilaty bar, dünýäde 7-nji ýerde durýar, 180-den gowrak etnik topar bar, şolaryň 79,8% -i ruslar. Esasy etniki azlyklar tatar, ukrain, Başkir, Çuwaş, Çeçenistan, Ermenistan, Moldowa, Belarus, Gazak, Udmurtiýa, Azerbaýjan, Mali we German. Rus dili Russiýa Federasiýasynyň ähli çäginde resmi dil bolup, her respublikanyň öz milli dilini kesgitlemäge we respublikanyň çäginde rus dili bilen bilelikde ulanmaga hukugy bar. Esasy din Gündogar prawoslaw, ondan soň Yslam. Bütin Russiýa jemgyýetçilik pikirini öwreniş merkeziniň soňky ýyllarda geçirilen gözleg netijelerine görä, rus halkynyň 50% -53% -i prawoslaw kilisesine, 10% -i yslama, 1% -i katoliklige we ýahudylyga, 0,8% -i buddaçylyga ynanýar.

Russiýa ummasyz we baý, baý territoriýasy Russiýa tebigy baýlyklary berýär. Tokaý bilen örtülen meýdany 867 million gektar bolup, ýurduň ýer meýdanynyň 51% -ini, agaç zapaslary 80,7 milliard kub metr; subut edilen tebigy gaz gorlary 48 trillion kub metr bolup, dünýäde subut edilen ätiýaçlyklaryň üçden bir bölegini emele getirýär. Dünýäde birinji ýerde durýar, subut edilen nebit ätiýaçlyklary 6,5 milliard tonna, dünýäde subut edilen ätiýaçlyklaryň 12% -den 13% -ine çenli; kömür ätiýaçlyklary 200 milliard tonna, dünýäde ikinji orunda durýar; demir, alýumin, uran, altyn we ş.m. Şeýle hem ätiýaçlyklar dünýädäki iň gowularyň hataryna girýär. Bol çeşmeler Russiýanyň senagat we oba hojalygyny ösdürmek üçin berk goldaw berýär. Russiýada güýçli senagat binýady we doly maşynlar, polat, metallurgiýa, nebit, tebigy gaz, kömür, tokaý senagaty we himiýa senagaty bar. Russiýa oba hojalygyna we maldarçylyga deň derejede üns berýär. Esasy ekinler bugdaý, arpa, süle, mekgejöwen, tüwi we noýba. Maldarçylyk esasan mal, goýun we doňuz. Sowet Soýuzy ösen ykdysadyýetli dünýäniň iki ägirt döwletiniň biri bolupdy, emma Sowet Soýuzynyň dargamagyndan soň Russiýanyň ykdysady güýji birneme çynlakaý pese gaçdy we soňky ýyllarda dikeldi. 2006-njy ýylda Russiýanyň jemi içerki önümi 732,892 milliard ABŞ dollary bolup, dünýäde 13-nji orunda, adam başyna düşýän bahasy 5129 ABŞ dollary boldy.

Russiýanyň paýtagty Moskwanyň has uzyn taryhy bar. Şäherde Kreml, Gyzyl meýdança we Gyş köşgi ýaly meşhur binalar bar. Moskwa metrosy dünýädäki iň uly metrolaryň biri. Elmydama dünýäniň iň owadan metrosy hökmünde ykrar edildi we "ýerasty sungat köşgi" abraýyna eýe. Metro stansiýalarynyň binagärlik stilleri dürli, ajaýyp we owadan. Her stansiýa tanymal içerki binagär tarapyndan taýýarlanyldy. Mermeriň onlarça görnüşi bar we mermer, mozaika, granit, keramika we köp reňkli aýna uly göwrümli heýkelleri we dürli relýefleri dürli çeperçilik stilleri bilen bezemek üçin giňden ulanylýar. Her dürli üýtgeşik yşyklandyryş bilen utgaşdyrylan heýkeller, adamlary asla ýerde ýok ýaly duýýan ajaýyp köşge meňzeýär. Käbir eserler ajaýyp we adamlary gaýdyp gelmegi ýatdan çykarýar.

Esasy şäherler

Moskwa: dünýäniň iň uly şäherlerinden biri bolan Russiýanyň paýtagty we Russiýanyň syýasy, ykdysady, ylmy, medeni we transport merkezi. Moskwa Russ düzlüginiň ortasynda, Moskwa derýasynyň üstünde, Moskwa derýasynyň we goşundylary uzauza derýasynyň aňyrsynda ýerleşýär. Uly Moskwa (halkalaýyn ýoluň meýdanyny hem goşmak bilen) umumy meýdany 1725 inedördül kilometre barabar daşky ýaşyl guşak ýaly 900 inedördül kilometre barabardyr.

Moskwa uzak taryhy we şöhratly däbi bolan şäherdir. XII asyryň ortalarynda guruldy. Moskwa şäheriniň ady Moskwa derýasyndan gelýär. Moskwa derýasynyň etimologiýasy barada üç söz bar: Pes batgalyk ýer (slawýan), Niudukou (fin-ugrik) we jeňňel (Kabarda). Moskwa şäheri taryhda ilkinji gezek 1147-nji ýylda ilatly nokat hökmünde görlüpdir. XIII asyryň başynda Moskwanyň şazadasynyň paýtagty boldy. XIV asyrda ruslar Moskwany jemläp, Mongol aristokratiýasynyň dolandyryşyna garşy göreşmek üçin töweregindäki güýçlerini ýygnap, Russiýany birleşdirip, merkezleşdirilen feodal döwleti gurupdyrlar.

Moskwa milli tehnologiki we medeni merkez bolup, köp sanly okuw jaýy, şol sanda 1433 umumy bilim mekdebi we 84 ýokary okuw mekdebi bar. Iň meşhur uniwersitet Lomonosow Moskwa döwlet uniwersiteti (26,000-den gowrak talyp). Lenin kitaphanasy 35,7 million kitap ýygyndysy (1995) bilen dünýäde ikinji orunda durýar. Şäherde 121 teatr bar. Milli uly teatr, Moskwa sungat teatry, Milli merkezi gurjak teatry, Moskwa döwlet sirki we Russiýanyň döwlet simfoniki orkestri dünýä abraýyna eýe.

Moskwa garaşsyz döwletler arkalaşygynyň iň uly söwda merkezidir. Russiýanyň iň uly söwda we maliýe bölümleri şu ýerde ýerleşýär. Milli banklaryň, ätiýaçlandyryş edaralarynyň we 66 sany uly dükanlaryň baş edarasy bar. Bölüm dükanlarynyň arasynda "Çagalar dünýäsi", Merkezi dükan we milli dükan iň ulusydyr.

Moskwa daş-töwerege ýaýran, gowy guralan Kreml we Gyzyl meýdançada ýerleşýän taryhy şäher. Kreml yzygiderli rus patyşalarynyň köşgi bolup, ajaýyp we dünýä belli. Kremliň gündogarynda milli dabaralaryň merkezi ─ ─ Gyzyl meýdança ýerleşýär. Gyzyl meýdanda Leniniň mazary we günorta tarapynda Pokrowskiý buthanasy (1554-1560) bar. .

Sankt-Peterburg: Sankt-Peterburg, Russiýadan Moskwadan soň ikinji ýerde durýar we Russiýanyň iň uly senagat, tehnologiki, medeni, suw we gury ýer merkezlerinden biridir. 1703-nji ýylda gurlan Peterburg galasy şäheriň nusgasydy we ilkinji häkim Menşkow gersogydy. Köşk 1711-nji ýylda Moskwadan Sankt-Peterburga göçdi we 1712-nji ýylda Sankt-Peterburg Russiýanyň paýtagty hökmünde resmi taýdan tassyklandy. 1918-nji ýylyň mart aýynda Lenin Sowet hökümetini Petrograddan Moskwa göçürdi.

Sankt-Peterburg şäheri Russiýanyň iň möhüm suw we gury ýer merkezi, Russiýanyň iň uly deňiz porty we daşarky baglanyşyk üçin möhüm derwezedir. Ol Atlantik ummanyna Finlýandiýa aýlagyndan Baltika deňziniň üsti bilen göni birikdirilip bilner. 70 ýurduň deňiz portlary suw ýoly bilen giň içerki sebitlere hem sebäp bolup biler; Sankt-Peterburg möhüm halkara howa menzili bolup, 200-den gowrak içerki şäher we 20-den gowrak ýurt bar.

Sankt-Peterburg şäheri meşhur ylym, medeniýet we sungat merkezidir we ylmy iş we önümçilik dolandyryş işgärlerini taýýarlamak üçin möhüm esasdyr. Şäherde 42 kollej we uniwersitet bar (şol sanda Sankt-Peterburg uniwersiteti 1819-njy ýylda döredildi) Sankt-Peterburg "medeni paýtagt" hökmünde tanalýar. Şäherde 14 teatr we 47 muzeý bar (Ermitaj muzeýi we Russiýa muzeýi dünýä belli).