Канада 998,4670 чарчы километр аянтты ээлеген кеңири аймакка ээ, дүйнөдө экинчи орунда турат. Түндүк Американын түндүк бөлүгүндө жайгашкан (Аляска жарым аралынан жана Гренландиядан тышкары, бүт түндүк жарымы Канаданын аймагы). Чыгышынан Атлантика океаны, батышынан Тынч океаны, түштүгүнөн АКШнын континенттик бөлүгү жана түндүгүнөн Түндүк Муз океаны менен чектешет. Ал түндүк-батыштан АКШдагы Аляска жана түндүк-чыгыштан Баффин булуңу аркылуу Гренландия менен чектешет. Жээк тилкесинин узундугу 240 миң чакырымдан ашат. Чыгышы адырлуу аймак, ал эми Улуу Көлдөр жана Түштүктө АКШ менен чектешкен Сент-Лоуренс аймагы тегиз рельефке жана көптөгөн бассейндерге ээ. Батышында Кордильера тоолору, Канададагы эң бийик аймак, деңиз деңгээлинен 4000 метр бийиктикте көптөгөн чокулары бар. Түндүгүндө Арктика аралдары, көбүнчө адырлуу жана жапыз тоолор жайгашкан. Борбордук бөлүгү түздүк аймак. Эң бийик тоо Логан чокусу, батыштагы Аскалуу Тоолордо жайгашкан, бийиктиги 5951 метр. Канада дүйнөдөгү көлдөрү эң көп өлкөлөрдүн бири. Батыштан соккон шамалдын таасири астында Канаданын көпчүлүк бөлүгү континенттик мелүүн ийне жалбырактуу токой климатына ээ. Чыгышта температура бир аз төмөн, түштүктө орточо, батышта жумшак жана нымдуу, түндүктө тундра суук климат. Арктика аралдары жыл бою суук болот.

Өлкө 10 провинцияга жана үч регионго бөлүнөт. 10 провинция: Альберта, Британская Колумбия, Манитоба, Нью-Брунсвик, Ньюфаундленд жана Лабрадор, Жаңы Шотландия, Онтарио, Принц Эдуард Айленд, Квебек жана Саскачеван. Үч аймак: Түндүк-Батыш аймактары, Юкон аймактары жана Нунавут аймактары. Ар бир провинцияда облустук бийлик жана шайланган облустук ассамблея бар. Нунавут зонасы 1999-жылы 1-апрелде расмий түрдө түзүлүп, инуиттер тарабынан башкарылган.

Канада сөзү гурон-ирокез тилинен келип чыккан, "айыл, чакан үй же сарай" дегенди билдирет. Француз саякатчысы Картье бул жерге 1435-жылы келип, индейлерден ал жердин атын сурап, башчы "Канада" деп жооп берген, бул жакынкы айыл дегенди билдирет. Картье жаңылыштык менен бул бүт аймакты билдирет деп ойлоп, ошондон бери аны Канада деп атады. Дагы бир жүйө, 1500-жылы португалиялык изилдөөчү Кортрелл бул жерге келип, ээн жаткандыгын көргөн, ошондуктан ал Канада деди! Бул "Бул жерде эч нерсе жок" дегенди билдирет. Индиялыктар жана инуиттер (эскимостор) Канадада эң алгачкы жашоочулар болушкан. 16-кылымдан Канада Франция менен Британиянын колониясына айланган. 1756-1763-жылдар аралыгында Канадада "Жети жылдык согушта" Англия менен Франция башташкан.Франция жеңилип, колонияны Британияга өткөрүп берген. 1848-жылы Түндүк Американын Британиялык колониялары автономиялуу өкмөттү түзүшкөн. 1-июль 1867-жылы Британ парламенти Канада, Нью-Брунсвик жана Жаңы Шотландия провинцияларын бириктирген "Британ Түндүк Америка мыйзамын" кабыл алып, ал Улуу Британиядагы эң алгачкы доминионго айланган, Канада доминиону деп аталган. 1870-жылдан 1949-жылга чейин федерацияга башка провинциялар дагы кошулган. 1926-жылы Британия Канаданын "бирдей статусун" таанып, Канада дипломатиялык көзкарандысыздыкка жетише баштаган. 1931-жылы Канада Шериктештиктин мүчөсү болуп, анын парламенти да Улуу Британиянын парламенти менен бирдей мыйзам чыгаруу бийлигин алган. 1967-жылы Квебек партиясы Квебектин көзкарандысыздыгын талап кылуу маселесин көтөрүп, 1976-жылы партия провинциялык шайлоодо жеңип чыккан. Квебек 1980-жылы көзкарандысыздык боюнча референдум өткөрүп, анда негизинен каршылаштар болгон, бирок маселе аягына чейин чечилген эмес. 1982-жылы мартта Улуу Британиянын Лорддор палатасы жана Коомдук палатасы "Канаданын конституциялык Мыйзамын" кабыл алышкан.Апрель айында бул мыйзам күчүнө кириши үчүн королева тарабынан жактырылган.Ошондон бери Канада конституцияга мыйзам чыгаруу жана өзгөртүү боюнча толук ыйгарым укуктарга ээ болду.

Канада калкынын саны 32,623 млн (2006). Бул аянты чоң жана сейрек калкы бар типтүү өлкөгө таандык. Алардын ичинен британиялыктардын теги 28% ды, француздардын теги 23% ды, европалыктардын башка тектүүлөрү 15% ды, жергиликтүү элдер (индия, мити жана инуиттер) болжол менен 2% ды, калгандары азиялык, латын америкалык жана африкалык тектүүлөрдү түзүшкөн. Күт. Алардын ичинен кытай калкы Канаданын жалпы калкынын 3,5% түзүп, аны Канададагы эң ири этникалык азчылыкка, башкача айтканда, ак жана аборигендерден башка эң чоң этникалык топко айландырган. Англис жана француз тилдери расмий тил болуп саналат. Тургундардын арасында 45% католицизмге, 36% протестантизмге ишенишет.

Канада Батыштагы ири өнөр жай өнүккөн жети өлкөнүн бири.Өндүрүүчү жана жогорку технологиялуу тармактар ​​салыштырмалуу өнүккөн.Ресурстук тармактар, баштапкы өндүрүш жана айыл чарбасы дагы улуттук экономиканын негизги түркүктөрү. 2006-жылы Канада ИДПсы 1 088,937 миллиард АКШ долларын түзүп, дүйнө жүзүндө 8-орунду ээлеп, киши башына эсептегенде 32,898 АКШ долларын түзгөн. Канада соодага негизделген жана тышкы инвестицияларга жана тышкы соодага көбүрөөк таянат. Канада 4,4 миллион чарчы чакырым аянтты ээлеген кеңири аймакка жана бай токой ресурстарына ээ, 2,86 миллион чарчы километр аянтты ээлеген жыгач өндүрүүчү токойлор өлкө аймагынын 44 жана 29 пайызын түзгөн; жыгачтын жалпы көлөмү 17,23 миллиард кубометрди түзөт. Жыл сайын экспортко көп өлчөмдө жыгач, ДВП жана гезит кагаздары чыгарылат. Өнөр жайы негизинен нефть, металл эритүү, кагаз жасоо, айыл чарбасы буудайга негизделген, негизги эгиндери буудай, арпа, зыгыр, сулу, рапс, жүгөрү. Айдоо жерлеринин аянты өлкөнүн жер аянтынын болжол менен 16% ын түзөт, анын ичинен 68 млн га айдоо аянты, бул өлкөнүн жеринин 8% түзөт. Канадада 890 миң чарчы чакырым жер суу менен капталган жана дүйнөнүн 9% таза суу ресурстарына туура келет. Балык чарбасы абдан өнүккөн, балык азыктарынын 75% экспорттолот жана дүйнөдөгү балык экспорттоочу ири өлкө. Канаданын туризм тармагы дагы абдан өнүккөн, дүйнөдө туризмден эң көп киреше алган өлкөлөрдүн катарында тогузунчу орунду ээлейт.

Оттава: Канаданын борбору Оттава (Оттава) Онтарио менен Квебектин түштүк-чыгыш тарабында жайгашкан. Борбор шаардын аймагы (Онтариодогу Оттаваны, Квебектеги Халлды жана анын айланасындагы шаарларды кошкондо) 1,1 миллиондон ашык калк жашайт (2005) жана аянты 4662 чарчы / чакырым.

Оттава бөксө тоолордо жайгашкан, анын орточо бийиктиги болжол менен 109 метрге жетет жана ал дээрлик толугу менен Канаданын Калканынын аскалары менен курчалган. Ал континенттик муздак мелүүн ийне жалбырактуу токой климатына кирет. Жай мезгилинде абанын нымдуулугу салыштырмалуу жогору жана деңиз климатынын өзгөчөлүктөрүнө ээ. Кышында, түндүктө тоолор болбогондуктан, Арктикадан кургак жана күчтүү муздак аба агымы Оттава аймагын тоскоолдуксуз каптап кетиши мүмкүн.Климаты кургак жана суук.Январдын орточо температурасы -11 градус.Ал дүйнөдөгү эң суук борборлордун бири. Минус 39 градуска жетти. Жаз келгенде бүткүл шаар түркүн түстүү жоогазындарга толуп, бул борбор калааны укмуштай кооз кылат, ошондуктан Оттава "Жоогазын Сити" деген атка ээ. Метеорология департаментинин статистикасына ылайык, Оттавада жыл сайын түнкүсүн 8 айга жакын температура нөлдөн төмөн болот, ошондуктан айрымдар аны "катуу суук борбор" деп аташат.

Оттава бакча шаары, бул жерге жылына 2 миллионго жакын турист келет. Ридо каналы Оттаванын борбордук аймагы аркылуу өтөт. Ридо каналынын батыш тарабында Капитолий дөбөсү менен курчалган жана көптөгөн мамлекеттик мекемелерди камтыган жогорку шаар жайгашкан. Оттава дарыясындагы Парламент Хиллинин этегинде жайгашкан парламент имараты - италиялык готика курулуш комплекси, борборунда Канада провинциясынын символдору камтылган зал жана 88,7 метрлик тынчтык мунарасы бар. Мунаранын сол жана оң жагында Өкүлдөр палатасы жана Сенат, андан кийин кеңири масштабдагы Конгресс китепканасы жайгашкан. Капитолий дөбөсүнүн түштүгүндө, Ридо каналынын боюнда, Федерация аянтынын борборунда Жарандык согуш мемориалы турат. Капитолийдин каршысындагы Веллингтон проспектисинде Федералдык Өкмөттүн имараты, Сот имараты, Жогорку Сот жана Борбордук банк сыяктуу маанилүү имараттардын топтому жайгашкан. Ридо каналынын чыгыш тарабында Сячэн району жайгашкан, бул шаар мэриясы жана Улуттук архив сыяктуу белгилүү имараттары бар француз тилдүү тургундар топтолгон аймак.

Оттава дагы деле болсо маданий шаар. Шаардагы көркөм өнөр борборунда Улуттук галерея жана ар кандай музейлер бар. Оттава университети, Карлтон университети жана Сент-Пол университети шаардагы эң жогорку мектептер. Карлтон Университети - англис тилиндеги бирдиктүү университет.Оттава университети жана Сент-Пол университети эки тилде тең университеттер.

Ванкувер: Ванкувер (Ванкувер) Британиянын Колумбиясынын, Канаданын түштүк четинде жайгашкан жана кооз шаар. Аны үч тарабы тоолор, экинчиси деңиз курчап турат. Ванкувер Кытайдын Хэйлунцзян провинциясына окшогон бийик кеңдикте жайгашкандыгына карабастан, Тынч океанындагы муссон жана түштүктөгү жылуу агымдардын таасири астында жана Түндүк Америка континентинен түндүк-чыгышка тоскоолдук жаратуучу таштуу тоолор бар.Климаты жыл бою жумшак жана нымдуу, айлана-чөйрөсү жагымдуу.Ал Канададагы белгилүү туристтик жай.

Ванкувер - Канаданын батыш жээгиндеги эң ири порту бар шаар. Ванкувер порту - табигый жол менен тоңгон терең суу порту.Катуу кыш мезгилинде да орточо температура 0 градустан жогору болот. Өзгөчө географиялык шарттардан улам Ванкувер порту Түндүк Американын батыш жээгиндеги ири жүктөрдү ташыган ири порт болуп саналат.Азия, Океания, Европа жана Латын Америкасы менен деңиз аркылуу эки тараптуу саякаттоо үзгүлтүксүз жүрөт.Портко жыл сайын миңдеген кемелер киришет жана жүк ташуунун жылдык көлөмү болжол менен 100 миллион тонна. Статистикалык маалыматтарга ылайык, Гонконгго келген кемелердин 80% -90% Кытай, Япония жана башка Ыраакы Чыгыш өлкөлөрү жана аймактары түзөт. Ошондуктан, Ванкувер Канаданын чыгыштагы дарбазасы катары белгилүү. Мындан тышкары, Ванкувердин ички навигациясы, темир жолдору, автомобиль жолдору жана аба транспорту жакшы өнүккөн. Ванкувер аты британиялык штурман Джордж Ванкуверден алынган. 1791-жылы Джордж Ванкувер бул аймакка биринчи экспедициясын жасаган. Андан бери бул жерде отурукташкан калктын саны акырындап көбөйө баштады. Муниципалдык мекемелерди түзүү 1859-жылы башталган. Шаар 1886-жылы 6-апрелде расмий негизделген. Бул жерге келген биринчи саякатчыны эскерүү үчүн шаар Ванкувердин ысымына ээ болгон.

Торонто: Торонто (Торонто) - Канаданын Онтарио шаарынын борбору, 4,3 миллиондон ашуун калкы жана аянты 632 чарчы чакырым. Торонто Онтарио көлүнүн түндүк-батыш жээгинде жайгашкан, Түндүк Америкада Улуу Көлдөрдүн борбору, дүйнөдөгү эң ири таза суу көлдөрүнүн тобу, ал жеринин тегиздиги жана кооз жаратылышы менен. Тун дарыясы жана Хенгби дарыясы бар, анда кемелер Атлантика океанына Сент-Лоуренс дарыясы аркылуу өтө алышат.Бул Канададагы Улуу көлдөрдүн маанилүү порт шаары. Торонто адегенде индиялыктар көлдүн жээгинде мергенчилик буюмдарын саткан жер болгон, убакыттын өтүшү менен ал бара-бара адамдар чогула турган жерге айланган. "Торонто" индия тилинде жыйналган жерди билдирет.

Канаданын экономикалык борбору катары Торонто Канададагы эң ири шаар.Ал Канаданын чок ортосунда жайгашкан жана АКШнын чыгыш тарабындагы Детройт, Питтсбург жана Чикаго сыяктуу өнөр жайлык өнүккөн аймактарына жакын жайгашкан. Автоунаа өнөр жайы, электроника өнөр жайы, каржы өнөр жайы жана туризм Торонтонун экономикасында маанилүү орунду ээлейт жана Канаданын ири автомобиль чыгаруучу заводу ушул жерде жайгашкан. Анын жогорку технологиялуу продукциясы өлкөнүн 60% түзөт.

Торонто дагы маанилүү маданий, билим берүүчү жана илимий изилдөө борбору. Торонто университети, Канаданын эң ири университети, 1827-жылы негизделген. Кампус 65 гектар аянтты ээлейт жана 16 колледж бар. Шаардын түндүк-батышындагы Йорк университети Кытай боюнча курстарды өткөрүү үчүн Бетун колледжин ачкан. Онтарио илим борбору ар кандай инновациялык иштелип чыккан илимий көргөзмөлөрү менен белгилүү. Улуттук Маалымат Агенттиги, Улуттук Телерадиоберүү Корпорациясы, Улуттук Балет, Улуттук Опера жана башка улуттук жаратылыш таануу жана коомдук илим изилдөө мекемелери да ушул жерде жайгашкан.

Торонто ошондой эле белгилүү туристтик шаар, анын шаардык пейзажы жана жаратылыш пейзажы элди күттүрбөй койбойт. Торонтодогу роман жана уникалдуу өкүлчүлүктүн имараты - бул шаардын борборунда жайгашкан жаңы муниципалдык имарат, ал үч бөлүктөн турат: бийиктиги арка түрүндөгү эки кеңсе имараттары бири-биринин каршысында, ал эми козу карын формасындагы көп функционалдуу иш-чара залы ортодо. Берметти камтыган жарым ачылган мидия кабыгынын жупуна окшош.