Çehiýa merkezi Europeewropada deňiz kenaryndaky ýurt. Gündogarda Slowakiýa, günortada Awstriýa, demirgazykda Polşa we günbatarda Germaniýa bilen serhetleşýär. Meýdany 78,866 inedördül kilometre barabar bolup, Çehiýa, Morawiýa we Silesiýa. Üç tarapdan beýgelýän dörtburçluk basseýnde ýerleşýär. Lander hasylly, demirgazykda Krkonoše daglary, günortada Sumawa daglary we gündogarda we günorta-gündogarda Çeh-Moraw platosy. Countryurtda ajaýyp depeler, gür gür tokaýlar we ajaýyp görnüşler bar. Twourt iki geografiki sebite bölünýär, biri günbatar ýarymynda Bohem daglary, gündogar ýarysynda Karpat daglary. Ol bir topar zatlardan ybarat. Daglara tarap düzüldi.

Gözden geçirmek

Çehiýanyň doly ady Çehiýa, aslynda Çehiýa we Slowakiýa Federal Respublikasy bolup, merkezi Europeewropada deňiz kenaryndaky ýurt. Gündogarda Slowakiýa, günortada Awstriýa, demirgazykda Polşa we günbatarda Germaniýa bilen serhetleşýär, meýdany 78,866 inedördül kilometre barabar bolup, Çehiýa, Morawiýa we Silesiýadan ybarat. Üç tarapa ýokary galdyrylan dörtburçly basseýnde we ýer hasylly. Demirgazykda Krkonoše dagy, günortada Sumawa dagy we gündogarda we günorta-gündogarda ortaça beýikligi 500-600 metr bolan Çeh-Moraw platosy bar. Basseýndäki sebitleriň köpüsi Labe derýasynyň düzlügi, Pilsen basseýni, Erzgebirge basseýni we Çehiýanyň günortasyndaky köller we batgalyklar ýaly deňiz derejesinden 500 metr aşakda. Wltawa derýasy iň uzyn bolup, Pragadan akýar. Elbe Çehiýanyň Labe derýasyndan gözbaş alyp gaýdýar. Gündogar Morava-Oder jülgesi Çeh basseýni bilen Slowakiýa daglarynyň arasyndaky Morava-Oder koridory diýlip atlandyrylýan sebit bolup, gadymy döwürlerden bäri Demirgazyk we Günorta Europeewropanyň arasynda möhüm söwda ýoly bolup gelýär. .Urda ajaýyp depeler, gür gür tokaýlar we ajaýyp görnüşler bar. Twourt iki geografiki sebite bölünýär, biri günbatar ýarymda Bohem daglary, gündogar ýarymda Karpat daglary, gündogar-günbatar dag gerişlerinden ybarat. Iň beýik nokady 2655 metr belentlikdäki Gerraçowskiý depesi.

Satsumanyň şazadasy biziň eramyzyň 623-nji ýylda döredilipdi. Biziň eramyzyň 830-njy ýylda Beýik Morawiýa imperiýasy döredilip, çehler, Slowaklar we beýleki slawýan taýpalaryny öz içine alýan ilkinji ýurt boldy. IX asyrda Çeh we Slowakiýa ýurtlary ikisi hem Beýik Morawiýa imperiýasynyň bir bölegi bolupdyr. X asyryň başynda Beýik Morawiýa imperiýasy dargady we çehler XII asyrdan soň Çeh Patyşalygy adyny alan Çehiýanyň özbaşdak döwletini döretdiler. XV asyrda Mukaddes Kitaba, nemes asyllylaryna we feodal dolandyryşyna garşy Gusly rewolýusiýa hereketi başlandy. 1620-nji ýylda Çeh Patyşalygy "Otuz ýyllyk söweşde" şowsuzlyga uçrady we Habsburglaryň dolandyryşyna öwrüldi. Serfdom 1781-nji ýylda ýatyryldy. 1867-nji ýyldan soň Awstro-Wengriýa imperiýasy tarapyndan dolandyryldy. Birinji jahan urşundan soň Awstro-Wengriýa imperiýasy dargady we 1918-nji ýylyň 28-nji oktýabrynda Çehoslowakiýa respublikasy döredildi. Şondan bäri Çeh we Slowakiýa ýurtlarynyň öz umumy ýurdy bolup başlady.

1945-nji ýylyň 9-njy maýynda Çehoslowakiýa Sowet goşunynyň kömegi bilen azat edildi we umumy döwleti dikeltdi. 1946-njy ýylda Gottwaldyň ýolbaşçylygyndaky koalisiýa hökümeti döredildi. 1960-njy ýylyň iýulynda Milli Mejlis täze konstitusiýa kabul etdi we ýurduň adyny Çehoslowakiýa Sosialistik Respublikasyna üýtgetdi. 1990-njy ýylyň mart aýynyň başynda iki milli respublikanyň asyl ady "sosializm" ýatyryldy we degişlilikde Çehiýa we Slowakiýa respublikasy boldy. Şol ýylyň 29-njy martynda Çehiýanyň Federal Mejlisi Çehoslowakiýa Sosialistik Respublikasynyň adynyň adyny üýtgetmek kararyna geldi: Çehiýada Çehoslowakiýa Respublikasy; Slowakiýada Çeh-Slowakiýa Federal Respublikasy, ýagny bir ýurduň iki ady bar. 1993-nji ýylyň 1-nji ýanwaryndan Çehiýa we Slowakiýa iki garaşsyz ýurt boldy. 1993-nji ýylyň 19-njy ýanwarynda Birleşen Milletler Guramasynyň Baş Assambleýasy Çehiýany agza döwlet hökmünde kabul etdi.

Döwlet baýdagy: Uzynlygy 3: 2 ini bilen gönüburçly. Gök, ak we gyzyl reňklerden durýar. Çep tarapda gök izoseles üçburçlygy bar. Sag tarapda iki sany deň trapezoid, ýokarsynda ak we aşagy gyzyl. Mawy, ak we gyzyl üç reňk slawýan halkynyň halaýan adaty reňkleridir. Çehleriň dogduk mekany Bohemiýanyň gadymy şalygydyr. Bu patyşalyk gyzyl we ak reňkleri milli reňkler hasaplaýar. Ak mukaddesligi we arassalygy, halkyň parahatçylyga we ýagtylyga ymtylyşyny alamatlandyrýar; gyzyl batyrlygy we gorkmazlygy aňladýar. Bu ruh, ýurduň garaşsyzlygy, azatlygy we gülläp ösmegi üçin halkyň ganyny we ýeňşini alamatlandyrýar. Gök reňk asyl Morawiýa we Slowakiýa welaýat gerbinden gelýär.

Çehiýanyň 10,21 million ilaty bar (2004-nji ýylyň maý aýy). Esasy etnik topar Çeh bolup, öňki Federal Respublikanyň umumy ilatynyň 81,3% -ini tutýar. Beýleki etnik toparlara Morawiýa (13,2%), Slowakiýa, Nemes we az sanly polýak degişlidir. Resmi dil çeh dilidir we esasy din Rim katolikidir.

Çehiýa ilki Awstro-Wengriýa imperiýasynyň senagat zolagydy we senagatynyň 70% -i şu ýerde jemlenipdi. Onda maşyn öndürmek, dürli maşyn gurallary, elektrik enjamlary, gämiler, awtoulaglar, elektrik lokomotiwleri, polat togalanýan enjamlar, harby senagat we dokma senagaty agdyklyk edýär. Himiýa we aýna senagaty hem birneme ösen. Dokma, aýakgap we piwo önümçiligi dünýä belli. Senagat binýady berk. Ikinji jahan urşundan soň polat we agyr tehnika pudagynyň ösüşine gönükdirilen asyl senagat gurluşy üýtgedildi. Jemi içerki önümiň 40% -ini senagat tutdy (1999). Çehiýa piwo öndürijisi we sarp edijisi bolup, esasy eksport maksatlary Slowakiýa, Polşa, Germaniýa, Awstriýa we ABŞ. 1996-njy ýylda piwo önümçiliginiň umumy mukdary 1,83 milliard litre ýetdi. 1999-njy ýylda Çehiýada adam başyna piwo sarp edilişi 161,1 litre ýetdi, bu piwo içýän esasy ýurt Germaniýanyňkydan 30 litr köp. Adam başyna piwo sarp edilişi boýunça Çehiýa yzygiderli 7 ýyl dünýäde birinji ýerde durýar. Aragatnaşyk pudagy çalt ösýär 1998-nji ýylyň ahyrynda jübi telefonlarynyň aralaşmagy 10% -e golaýlady we jübi telefonyny ulanýanlaryň sany Günbatar ösen käbir ýurtlardan öňe geçip, 930 000-e ýetdi.

Esasy şäherler

Praga: Çehiýanyň paýtagty Praga Europeewropanyň iň gözel şäherlerinden biridir. Uzyn taryhy bar we "binagärlik sungat kitaby" diýlip atlandyrylýan we Birleşen Milletler Guramasy tarapyndan dünýä medeni mirasy diýlip yglan edilen dünýä belli syýahatçylyk merkezidir. Praga asewraziýanyň merkezinde, Labe derýasynyň goşundysy bolan Wltawa derýasynyň kenarynda ýerleşýär. Şäher meýdany 496 inedördül kilometre we 1,209,855 ilaty bolan 7 depede paýlanýar (1996-njy ýylyň ýanwar aýyndaky statistika). Iň pes nokat deňiz derejesinden 190 metr, iň beýik nokady 380 metrdir. Howanyň adaty merkezi kontinental görnüşi bar, iýul aýynda ortaça 19,5 ° C, ýanwar aýynda -0.5 ° C.

Müňlerçe ýyl bäri Praganyň ýerleşýän Wltawa derýasynyň bölegi Demirgazyk bilen Günorta Europeewropanyň arasyndaky söwda ýolunda möhüm orun eýeledi. Rowaýata görä, Praga şazada Libuş we adamsy Premes neberesini esaslandyryjy Premes (800-1306) esaslandyrypdyr. Praganyň häzirki ýerindäki iň irki oturymly ýer 9-njy asyryň ikinji ýarymynda başlandy we Praga şäheri biziň eramyzyň 928-nji ýylda guruldy. 1170-nji ýylda Wltawa derýasynda ilkinji daş köpri guruldy. 1230-njy ýylda Çeh dinastiýasy Pragada ilkinji şa şäherini döretdi. XIII-XV asyrlarda Praga Merkezi Europeewropanyň möhüm ykdysady, syýasy we medeni merkezine öwrüldi. 1346-njy ýyldan 1378-nji ýyla çenli Mukaddes Rim imperiýasy we Bohemiýanyň şasy Çarlz IV Pragada paýtagt gurupdy. 1344-nji ýylda Çarlz IV Keramatly Witus soboryny (1929-njy ýylda tamamlandy) gurmagy buýurdy we 1357-nji ýylda Çarlz köprüsi guruldy. XIV asyryň ahyrynda Praga Merkezi Europeewropanyň möhüm şäherleriniň birine öwrüldi we Europeanewropanyň dini özgertmelerinde möhüm orny eýeledi. 1621-nji ýyldan soň Rim imperiýasynyň paýtagty bolmagyny bes etdi. 1631-nji we 1638-nji ýyllarda saksonlar we şwesiýalylar Pragany yzygiderli basyp aldy we pese gaçmak döwrüne girdi.

Praga daglar we derýalar bilen gurşalan we köp taryhy ýadygärlikleri bar. Gadymy binalar Wltawa derýasynyň kenarynda, Romanesk, Got, Galkynyş we Barok binalarynyň hatarlarynda dur. Köp gadymy binalary beýik diňler bilen dolduryp, Pragany "Towüz diňiň şäheri" diýip atlandyrýar. Güýzüň ahyrynda Huang Çengçeng diňleriniň naýzasy altyn yşykly sary ýaprakly tokaýyň bir böleginde we şähere "Altyn Praga" diýilýär. Beýik şahyr Gýote bir gezek: "Gymmat bahaly daşlar bilen bezelen köp şäheriň täçleriniň arasynda Praga iň gymmatlydyr" -diýipdir.

musicerli aýdym-saz durmuşy Meşhur Praga bahar konserti her ýyl geçirilýär. Teatryň 15 teatry bolan güýçli däbi bar. Şäherde köp sanly muzeý we sungat galereýasy bar we ajaýyp Keramatly Witus buthanasy, ajaýyp Praga köşgi, ýokary sungat gymmaty bolan Çarlz köprüsi we taryhy Milli teatr ýaly 1700-den gowrak resmi ýadygärlik bar. Lenin muzeýi.