Gwineýa Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT 0 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 9°56'5"N / 11°17'1"W |
| izo kodlamak |
| GN / GIN |
| walýuta |
| Frans (GNF) |
| Dil |
| French (official) |
| elektrik |
 C Europeanewropa 2 pin ýazyň F görnüşli Şuko wilkasy |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Konakri |
| banklaryň sanawy |
| Gwineýa banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 10,324,025 |
| meýdany |
| 245,857 KM2 |
| GDP (USD) |
| 6,544,000,000 |
| telefon |
| 18,000 |
| Jübi telefony |
| 4,781,000 |
| Internet eýeleriniň sany |
| 15 |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| 95,000 |
Gwineýa giriş
|
Gwineýa takmynan 246,000 inedördül kilometr meýdany tutýar. Günbatar Afrikanyň günbatar kenarynda ýerleşýär. Demirgazykda Gwineýa-Bissau, Senegal we Mali, gündogarda Kot-d'Iwuar, günortada Sierra Leone we Liberiýa we günbatarda Atlantik ummany bilen serhetleşýär. Kenar ýakasynyň uzynlygy 352 km. .Er çylşyrymly we tutuş territoriýa 4 tebigy sebite bölünýär: günbatar uzyn we dar kenar düzlügi, ortasy ortaça 900 metr beýiklikdäki Futada Djallon platosy, Günbatar Afrikanyň üç esasy derýasy - Niger, Senegal we Gambiýa şu ýerden gözbaş alýar. "Günbatar Afrika suw diňi" diýlip atlandyrylýan demirgazyk-gündogar ortaça beýikligi takmynan 300 metre, günorta-gündogary bolsa Gwineýa platosydyr. Gwineýa respublikasynyň doly ady Günbatar Afrikanyň günbatar kenarynda, demirgazykda Gwineýa-Bissau, Senegal we Mali, gündogarda Kot-d'Iwuar, günortada Sierra Leone we Liberiýa, günbatarda Atlantik ummany bilen serhetleşýär. .Er çylşyrymly we tutuş territoriýa 4 tebigy sebite bölünýär: günbatar (Aşaky Gwineýa diýilýär) uzyn we dar kenar düzlügi. Merkezi bölegi (Merkezi Gwineýa) ortaça 900 metr beýiklikdäki Futa Djallon platosydyr. Günbatar Afrikanyň üç esasy derýasy - Niger, Senegal we Gambiýa bu ýerden gelip çykýar we "Günbatar Afrika suw diňi" diýilýär. Demirgazyk-gündogar (Upperokarky Gwineýa) ortaça beýikligi 300 metre barabar platondyr. Günorta-gündogar Gwineýa platosy bolup, Nimba dagy deňiz derejesinden 1,752 metr belentlikde ýerleşýär we bu ýurtdaky iň beýik belentlikdir. Kenarýaka sebitinde tropiki musson howasy, içerde bolsa tropiki otluk howasy bar. 9,64 million ilaty (2006). 20-den gowrak etnik topar bar, olaryň arasynda Fula (Pall diýlip hem atlandyrylýar) ýurduň ilatynyň 40% -ini, Malinkaýyň 30% -ini we Susunyň 16% -ini tutýar. Resmi dil fransuz dilidir. Her etnik toparyň öz dili bar, esasy dilleri Susu, Malinkai we Fula (Pall hem diýilýär). Residentsaşaýjylaryň takmynan 87% -i yslama, 5% -i katoliklige, galanlary fetişizme ynanýarlar. IX asyrdan XV asyra çenli Gwineýa Gana Patyşalygynyň we Mali imperiýasynyň bir bölegidi. Portugaliýaly kolonialistler XV asyrda Gwineýa hüjüm etdiler, ondan soň Ispaniýa, Gollandiýa, Fransiýa we Angliýa bardy. 1842-1897-nji ýyllarda fransuz kolonialistleri taýpa başlyklary bilen 30-dan gowrak "gorag" şertnamasyna gol çekdiler. 1885-nji ýyldaky Berlin konferensiýasy fransuz täsir ugurlaryna bölündi. 1893-nji ýylda Fransuz Gwineýa diýlip atlandyryldy. Gwineýa 1958-nji ýylda derrew garaşsyzlyk talap etdi we Fransuz jemgyýetinde galmakdan ýüz öwürdi. Şol ýylyň 2-nji oktýabrynda garaşsyzlyk resmi taýdan yglan edildi we Gwineýa respublikasy döredildi. 1984-nji ýylda bu ýurda "Gwineýa respublikasy" (Gwineýanyň ikinji respublikasy hem diýilýär) ady berildi we Konte garaşsyzlykdan soň Gwineýanyň ikinji prezidenti boldy. 1994-nji ýylyň ýanwar aýynda Üçünji Respublikan döredildi. Milli baýdak: Uzynlygy 3: 2 bolan ini bilen gönüburçly. Çepden saga gyzyl, sary we ýaşyl reňkli üç sany paralel we deň dik gönüburçlukdan durýar. Gyzyl, azatlyk ugrunda göreşýän şehitleriň ganyny, şeýle hem zähmetkeşleriň watany gurmak üçin eden gurbanlaryny, sary ýurduň altynyny, ýurduň hemme ýerinde şöhle saçýan Güni, ýaşyl ýurduň ösümliklerini alamatlandyrýar. Mundan başga-da, gyzyl, sary we ýaşyl reňkler Gineýalylar "zähmetsöýerligiň, adalatyň we jebisligiň" nyşany hökmünde kabul edilýän pan-Afrika reňkleridir. Gwineýa dünýäde iň ösen ýurtlaryň biri. 2005-nji ýylda adam başyna düşýän jemi içerki önüm 355 ABŞ dollary boldy. |