Gaiti Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT -5 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 19°3'15"N / 73°2'45"W |
| izo kodlamak |
| HT / HTI |
| walýuta |
| Gourde (HTG) |
| Dil |
| French (official) Creole (official) |
| elektrik |
 Demirgazyk Amerika-Japanaponiýa 2 iňňe B US 3 pinli ýazyň |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Port-au-Prens |
| banklaryň sanawy |
| Gaiti banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 9,648,924 |
| meýdany |
| 27,750 KM2 |
| GDP (USD) |
| 8,287,000,000 |
| telefon |
| 50,000 |
| Jübi telefony |
| 6,095,000 |
| Internet eýeleriniň sany |
| 555 |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| 1,000,000 |
Gaiti giriş
|
Gaiti Karib deňziniň Hispaniola adasynyň (Gaiti adasy) günbatarynda, meýdany 27,800 inedördül kilometre barabardyr. Gündogarda Dominikan respublikasy, günortada Karib deňzi, demirgazykda Atlantik ummany bilen serhetleşýär we günbatarda ýel bogazynyň üsti bilen Kuba we Jamaamaýka bilen ýüzbe-ýüz bolýar. Kenar ýakasynyň uzynlygy 1080 kilometrden gowrak. Territoryeriň 3/4 bölegi daglyk. Diňe kenar we derýalaryň dar düzlükleri bar. Mosturduň iň beýik depesi 2680 metr belentlikdäki LaSalle daglaryndaky LaSalle dagydyr. Esasy derýa möhüm oba hojalygy sebiti bolan Artibonit derýasydyr. Demirgazykda tropiki ýagyş tokaý howasy, günortada tropiki otluk howasy bar. [Profileurduň profili] Gaiti Respublikasynyň doly ady Gaiti, Karib deňziniň Hispaniola adasynyň (Gaiti adasy) günbatarynda, meýdany 27,800 inedördül kilometre barabardyr. Gündogarda Dominikan respublikasy, günortada Karib deňzi, demirgazykda Atlantik ummany, günbatarda bogazyň üsti bilen Kuba we Jamaamaýka bilen serhetleşýär. Gündogar Karib deňzinde 1080 kilometrden gowrak kenar ýakasy bolan ada ýurt. Tutuş meýdanyň dörtden üç bölegi daglyk, diňe kenarlarda we derýalarda dar düzlükler bar. Gaiti sözi hindi dilinde "dag ýurdy" diýmegi aňladýar. Mosturduň iň beýik depesi 2680 metr belentlikdäki LaSalle daglaryndaky LaSalle dagydyr. Esasy derýa Artibonit, jülge möhüm oba hojalygydyr. Demirgazykda tropiki ýagyş tokaý howasy, günortada tropiki otluk howasy bar. Dolandyryş bölümleri: nineurt dokuz welaýata, welaýatlar etraplara bölünýär. Dokuz welaýat: Demirgazyk-Günbatar, Demirgazyk, Demirgazyk-Gündogar, Artibonit, Merkezi, Günbatar, Günorta-Gündogar, Günorta, Beýik aýlag. Gaiti gadymy döwürlerden bäri hindileriň ýaşaýan we köpelýän ýeri. 1492-nji ýylda Kolumb Amerikada ilkinji saparynda, häzirki Gaiti we Dominikan respublikasy bolan Hispaniolany tapdy. Bu ada 1502-nji ýylda Ispaniýa tarapyndan kolonizasiýa edildi. 1697-nji ýylda Ispaniýa Fransiýa bilen Leswik şertnamasyna gol çekdi we adanyň günbatar bölegini Fransiýa berdi we oňa fransuz Santo Domingo diýip at berdi. 1804-nji ýylda garaşsyzlyk resmi taýdan yglan edildi we dünýäde ilkinji garaşsyz gara respublikasy döredildi we Latyn Amerikasynda garaşsyzlyk gazanan ilkinji ýurt boldy. Garaşsyzlykdan gysga wagt soň Gaiti raýat urşy sebäpli Demirgazyk we Günorta bölünip, 1820-nji ýylda birleşdi. 1822-nji ýylda Gaitiniň hökümdary Boère Santo Domingony üstünlikli basyp aldy we Hispaniola adasyny basyp aldy. Santo Domingo 1844-nji ýylda Gaitiden aýryldy we garaşsyz ýurt-Dominikan respublikasyna öwrüldi. ABŞ 1915-1934-nji ýyllar aralygynda basyp aldy. Milli baýdak: Uzynlygy 5: 3 bolan ini bilen gönüburçly. Mawy ýokarky we gyzyl aşagy bolan iki sany parallel we deň gorizontal gönüburçlukdan durýar. Baýdagyň merkezi, milli nyşan bilen boýalan ak göniburçlukdyr. Gaiti baýdagynyň reňkleri Fransuz baýdagyndan alnan. Döwlet nyşany bolan Döwlet baýdagy resmi baýdakdyr. Gaitide 8,304 million ilaty bar, esasan garaýagyzlar, takmynan 95%, garyşyk jynslar we ak nesiller 5%, ilatynyň gürlügi Latyn Amerikasy ýurtlarynyň arasynda birinji ýerde durýar. Resmi diller fransuz we kreol dilleridir we ýaşaýjylaryň 90% -i kreol dilinde gürleýär. Residentsaşaýjylaryň arasynda 80% Rim Katolikligine, 5% Protestantizme, galanlary Isa we Wudo ynanýar. Oba ýerlerinde “Voodoo” agdyklyk edýär. Oba hojalygynda agdyklyk edýän dünýäde iň ösen ýurtlaryň biridir. Esasy mineral ýataklary boksit, altyn, kümüş, mis, demir we ş.m. Şolaryň arasynda boksit ätiýaçlyklary takmynan uly, takmynan 12 million tonna. Şeýle hem käbir tokaý çeşmeleri bar. Senagat bazasy birneme gowşak, Port-au-Prensde jemlenendir, esasan üpjün edilýän materiallary, dokma önümlerini, aýakgaplary, şeker we gurluşyk materiallaryny gaýtadan işleýär. Oba hojalygy esasy ykdysady pudak, ýöne infrastruktura gowşak we ekerançylyk usullary yza galýar. Populationurduň ilatynyň üçden iki bölegi oba hojalygy önümçiligi bilen meşgullanýar. Ekin meýdanlary 555,000 gektar. Iýmit öz-özüne ýeterlik bolup bilmez. Esasy oba hojalyk önümleri kofe, pagta, kakao, tüwi, mekgejöwen, mekgejöwen, banan, gant şugundyry we ş.m. Syýahatçylyk girdejileri daşary ýurt walýutasynyň esasy çeşmelerinden biridir. Syýahatçylaryň köpüsi ABŞ-dan we Kanadadan gelýär. Esasy deňiz portlary Port-au-Prens we Keýp Gaiti. |