Mongoliýa Esasy maglumatlar
| Timeerli wagt | Wagtyňyz |
|---|---|
|
|
|
| Timeerli wagt zolagy | Wagt guşaklygynyň tapawudy |
| UTC/GMT +8 sagat |
| giňişlik / uzynlyk |
|---|
| 46°51'39"N / 103°50'12"E |
| izo kodlamak |
| MN / MNG |
| walýuta |
| Tugrik (MNT) |
| Dil |
| Khalkha Mongol 90% (official) Turkic Russian (1999) |
| elektrik |
 C Europeanewropa 2 pin ýazyň |
| Döwlet baýdagy |
|---|
 |
| maýa |
| Ulan Bator |
| banklaryň sanawy |
| Mongoliýa banklaryň sanawy |
| ilaty |
| 3,086,918 |
| meýdany |
| 1,565,000 KM2 |
| GDP (USD) |
| 11,140,000,000 |
| telefon |
| 176,700 |
| Jübi telefony |
| 3,375,000 |
| Internet eýeleriniň sany |
| 20,084 |
| Internet ulanyjylarynyň sany |
| 330,000 |
Mongoliýa giriş
|
Mongoliýanyň meýdany 1,5665 million inedördül kilometre barabar we Merkezi Aziýada gury ýer däl. Mongol platosynda ýerleşýär. Hytaý, gündogarda, günortada we günbatarda üç tarapda, demirgazykda Russiýada goňşy Sibir bilen serhetleşýär. Günbatar, demirgazyk we merkezi bölekler esasan daglyk, gündogar bölegi daglyk düzlükler, günorta bölegi Gobi çöli. Daglarda köp derýa we köl bar, esasy derýa Selenge derýasy we goşundy Orkon derýasydyr. Kusugul köli Mongoliýanyň demirgazyk böleginde ýerleşýär. Mongoliýanyň iň uly köli bolup, "Gündogaryň gök merjen" ady bilen bellidir. Mongoliýada adaty kontinental howa bar. Mongoliýanyň doly ady Mongoliýanyň meýdany 1,56 million inedördül kilometre barabardyr. Merkezi Aziýanyň içerki ýurdy we Mongol platosynda ýerleşýär. Hytaý, gündogarda, günortada we günbatarda üç tarapda, demirgazykda Russiýada goňşy Sibir bilen serhetleşýär. Günbatar, demirgazyk we merkezi bölekler esasan daglyk, gündogar bölegi daglyk düzlükler, günorta bölegi Gobi çöli. Daglarda köp derýa we köl bar, esasy derýa Selenge derýasy we goşundy Orkon derýasydyr. Umumy meýdany 15 000 inedördül kilometrden gowrak 3000-den gowrak uly we kiçi köl bar. Bu adaty kontinental howa. Gyşyň iň pes temperaturasy -40 can, tomusda iň ýokary temperatura 35 to ýetip biler. paýtagtdan başga-da ýurt 21 welaýata bölünýär, ýagny: Houhangai welaýaty, Baýan-Ulgai welaýaty, Baýanhonger welaýaty, Burgan welaýaty, Gobi Altaý welaýaty, Gündogar Gobi welaýaty , Gündogar welaýaty, Merkezi Gobi welaýaty, Zabhan welaýaty, Aqabatangai welaýaty, Günorta Gobi welaýaty, Suhbaatar welaýaty, Selenga welaýaty, Merkezi welaýat, Ubusu welaýaty, Khobdo welaýaty, Kussugu Azerbaýjan welaýaty, Kent welaýaty, Orhon welaýaty, Dar Han Ul welaýaty we Gobi Sumbel welaýaty. Mongoliýa ilki Daşarky Mongoliýa ýa-da Halha Mongoliýa diýilýärdi. Mongol halkynyň müňlerçe ýyllyk taryhy bar. XIII asyryň başynda Çingiz han çölüň demirgazyk we günorta taýpalaryny birleşdirip, bitewi Mongol hanlygyny döredipdir. Uanuan neberesi 1279-1368-nji ýyllarda döredildi. 1911-nji ýylyň dekabrynda mongol şazadalary çar Russiýasynyň goldawy bilen "özbaşdaklyk" yglan etdiler. 1919-njy ýylda "özbaşdaklykdan" ýüz öwürmek. 1921-nji ýylda Mongoliýa konstitusion monarhiýa gurdy. 1924-nji ýylyň 26-njy noýabrynda konstitusion monarhiýa ýatyryldy we mongoliýa halk respublikasy döredildi. 1946-njy ýylyň 5-nji ýanwarynda şol wagtky Hytaý hökümeti Daşarky Mongoliýanyň garaşsyzlygyny ykrar etdi. 1992-nji ýylyň Baýdak aýynda "Mongoliýa" adyny aldy. Milli baýdak: Uzynlygy 2: 1 deň bolan gorizontal gönüburçluk. Baýdagyň üstü üç sany dik dik gönüburçlukdan ybarat, iki tarapynda gyzyl we ortasynda gök. Çep tarapdaky gyzyl göniburçlukda sary ot, gün, aý, gönüburçluk, üçburçluk we yin we yang nagyşlary bar. Baýdakdaky gyzyl we gök mongollaryň söýýän adaty reňkleridir. Gyzyl bagty we ýeňşi, gök watana wepalylygy, sary bolsa milli azatlygy we garaşsyzlygy alamatlandyrýar. Ot, gün we aý halkyň nesilden-nesle gülläp ösmegini we ebedi ýaşaýşyny aňladýar; üçburçluk we gönüburçluk halkyň paýhasyny, bitewiligini we wepalylygyny aňladýar; inin we yang nagyşlary sazlaşygy we hyzmatdaşlygy aňladýar; iki dik gönüburçluk ýurduň güýçli päsgelçiligini alamatlandyrýar. Mongoliýanyň ilaty 2,504 million. Mongoliýa giň we az ilatly otly ýurt, ortaça inedördül kilometre 1,5 adam gürlügi bolan ýurt. Ilatynyň ilatynyň takmynan 80% -ini Halha mongollary agdyklyk edýär. Mundan başga-da, Gazak, Durbert, Baýat we Burýatiýa ýaly 15 etnik azlyk bar. Geçmişde ilatyň 40% töweregi oba ýerlerinde ýaşaýardy 1990-njy ýyllardan bäri şäher ilaty umumy ilatyň 80% -ini, Ulaanbaatarda ýaşaýanlar ýurduň umumy ilatynyň dörtden bir bölegini tutýardy. Oba hojalygynyň ilaty esasan mal bakýan çarwalardan durýar. Esasy dili Kharkha Mongol. Identaşaýjylar, esasan, "Döwlet we ybadathana gatnaşyklary kanuny" laýyklykda döwlet dini bolan Lamaizme ynanýarlar. Aborigen sary dinine we yslama ynanýan käbir ýaşaýjylar bar. Mongoliýada giň öri meýdanlary we baý mineral baýlyklary bar. Erdent mis-molibden magdany dünýäde mis-molibden känleriniň iň gowy onlugynyň hataryna girip, Aziýada birinji orunda durýar. Tokaý meýdany 18,3 million gektar, milli tokaý gurşawy 8,2%, agaç mukdary 1,2 milliard kub metr. Suw gorlary 6 milliard kub metrdir. Maldarçylyk adaty ykdysady pudak we halk hojalygynyň esasyny düzýär. Bu pudakda ýeňil senagat, azyk, magdan we ýangyç energiýasy pudaklary agdyklyk edýär. Esasy syýahatçylyk ýerleri Har we Liniň gadymy paýtagtlary, Kusugul köli, Treerji syýahatçylyk şypahanasy, Günorta Gobi, Gündogar Gobi we Altaý aw ýerleri. Esasy eksport önümleri mis-molibden konsentraty, ýüň, kassir, deri, haly we beýleki maldarçylyk önümleri we ş.m .; Esasy import edilýän önümler maşynlar we enjamlar, ýangyç ýagy we gündelik zerur zatlar. |