Nijeriya ifite ubuso bungana na kilometero kare 920.000. Iherereye mu majyepfo y’iburasirazuba bwa Afurika y’iburengerazuba, ihana imbibi n’ikigobe cya Gineya mu nyanja ya Atalantika mu majyepfo, ihana imbibi na Benin mu burengerazuba, Nigeri mu majyaruguru, Tchad mu majyaruguru y’iburasirazuba hakurya y’ikiyaga cya Tchad, na Kameruni mu burasirazuba no mu majyepfo y’iburasirazuba. Inkombe z'inyanja zifite uburebure bwa kilometero 800 n'ubutaka buri hejuru mu majyaruguru no hasi mu majyepfo: imisozi mito mu majyepfo, ikibaya cya Niger-Benue hagati, imisozi ya Hausalan mu majyaruguru irenga 1/4 cy'akarere k'igihugu, imisozi mu burasirazuba, na Soko mu majyaruguru y'uburengerazuba no mu majyaruguru y'uburasirazuba. Ikibaya cya Tor n'ikiyaga cya Tchad Ikiyaga Cyiburengerazuba. Hariho imigezi myinshi, umugezi wa Niger n'umugezi wa Benue uruzi ninzuzi nkuru.

Overview

Nijeriya, izina ryuzuye rya Repubulika ya Nijeriya, ifite ubuso bwa kilometero kare 920.000. Nepal iherereye mu majyepfo y’iburasirazuba bwa Afurika y’iburengerazuba, mu majyepfo y’inyanja ya Atalantika no mu kigobe cya Gineya. Irahana imbibi na Bénin mu burengerazuba, Nigeriya mu majyaruguru, Tchad mu majyaruguru y'uburasirazuba hakurya y'Ikiyaga cya Tchad, na Kameruni mu burasirazuba no mu majyepfo y'uburasirazuba. Inkombe z'inyanja zifite uburebure bwa kilometero 800. Ubutaka buri hejuru mumajyaruguru naho hepfo yepfo. Inkombe ni ikibaya kimeze nk'umukandara gifite ubugari bwa kilometero 80; amajyepfo ni imisozi mito kandi igice kinini kiri muri metero 200-500 hejuru y’inyanja; hagati ni ikibaya cya Niger-Benue; Uburebure bwa Hausalan burenga ubuso bw’igihugu na kimwe cya kane, hamwe n'uburebure buri hejuru. Metero 900; umupaka w'iburasirazuba ni imisozi, amajyaruguru y'uburengerazuba n'amajyaruguru y'uburasirazuba ni ikibaya cya Sokoto n'ikiyaga cya Tchad y'Iburengerazuba. Hariho imigezi myinshi.Uruzi rwa Nijeri n'umugezi wa Benue ni uruzi runini.Uruzi rwa Niger rufite uburebure bwa kilometero 1,400 muri ako karere. Ifite ikirere gishyuha gishyuha hamwe nubushyuhe bwinshi nimvura.Umwaka wose ugabanijwemo ibihe byizuba nigihe cyimvura.Ubushyuhe buri mwaka ni 26 ～ 27 ℃.

Federalism ishyirwa mubikorwa. Hariho inzego eshatu zubutegetsi: leta, leta ninzego z'ibanze. Mu Kwakira 1996, akarere k'ubutegetsi karongeye kugabanywamo ibice, maze igihugu kigabanyamo 1 Umurwa mukuru w’intara, Leta 36, ​​n’ubutegetsi 774.

Nijeriya ni umuco wa kera wa Afurika. Wari ufite umuco ugereranije wateye imbere hashize imyaka irenga ibihumbi bibiri. Imico izwi cyane ya Nok, Ife na Bénin ituma Nigeriya yishimira izina rya "Cradle of Culture". Mu kinyejana cya 8 nyuma ya Yesu, abanyenduga ba Zaghawa bashinze ingoma ya Kanem-Bornu ikikije ikiyaga cya Tchad. Kuva mu kinyejana cya 14 kugeza mu cya 16, Ingoma ya Songhai yarateye imbere. Porutugali yateye mu 1472. Igitero cy'Abongereza hagati mu kinyejana cya 16. Yabaye ubukoloni bw’Abongereza mu 1914 yitwa "Colony Nijeriya na Protekate". Mu 1947, Ubwongereza bwemeje itegeko nshinga rishya rya Nijeriya kandi bushiraho guverinoma ihuriweho na leta. Mu 1954, Federasiyo ya Nijeriya yabonye ubwigenge bw'imbere. Yatangaje ubwigenge ku ya 1 Ukwakira 1960 maze iba umunyamuryango wa Commonwealth. Repubulika ya Nijeriya yashinzwe ku ya 1 Ukwakira 1963.

Ibendera ryigihugu: Ni urukiramende rutambitse rufite igipimo cy'uburebure n'ubugari bwa 2: 1. Ubuso bwibendera bugizwe nuburyo butatu buringaniye kandi buringaniye buringaniye buringaniye hamwe nicyatsi kumpande zombi naho cyera hagati. Icyatsi kigereranya ubuhinzi, naho umweru ugereranya amahoro nubumwe.

Nijeriya nicyo gihugu gituwe cyane muri Afurika, gituwe na miliyoni 140 (2006). Muri iki gihugu hari amoko arenga 250, muri yo hakaba harimo amoko akomeye ari Hausa-Fulani mu majyaruguru, Yoruba mu majyepfo ashyira uburengerazuba na Igbo mu burasirazuba. Indimi nyamukuru z’igihugu cya Nepal ni Hausa, Yoruba na Igbo, naho Icyongereza ni rwo rurimi rwemewe. Mu baturage, 50% bemera Islam, 40% mu bukristu, naho 10% mu bandi.

Nijeriya n’umwanya wa mbere utanga peteroli muri Afurika ndetse n’umwanya wa cumi mu bihugu bitanga peteroli ku isi. Ni umunyamuryango w’umuryango w’ibihugu byohereza peteroli mu mahanga (OPEC). Ibicuruzwa bya peteroli byagaragaye muri Nijeriya ni miliyari 35.2 za barrele kandi buri munsi biva kuri miliyoni 2.5 za peteroli. Nijeriya yari igihugu cy’ubuhinzi mu minsi ya mbere y’ubwigenge.Mu myaka ya za 70, inganda za peteroli zarazamutse ziba inganda nkingi y’ubukungu bw’igihugu. Kugeza ubu, agaciro k’inganda zikomoka kuri peteroli zingana na 20% kugeza 30% by’umusaruro rusange wa Nijeriya. 95% by’amafaranga yinjira mu gihugu cya Nijeriya na 80% by’amafaranga yinjira mu ngengo y’imari ya leta akomoka mu nganda za peteroli. Mu myaka yashize, ibicuruzwa byoherezwa mu mahanga buri mwaka bya peteroli ya Nigeriya byarenze miliyari 10 z'amadolari y'Amerika. Nijeriya kandi ikungahaye kuri gaze gasanzwe n'umutungo w'amakara. Ububiko bwa gaze bwa Nijeriya bwagaragaye bugera kuri metero kibe miliyoni 5, bukaba buri hejuru cyane ku isi. Nijeriya ifite amakara agera kuri toni miliyari 2.75 kandi nicyo gihugu cyonyine gitanga amakara muri Afurika y'Iburengerazuba.

Inganda nyamukuru zikora inganda muri Nijeriya ni imyenda, guteranya ibinyabiziga, gutunganya ibiti, sima, ibinyobwa no gutunganya ibiryo, ahanini byibanda i Lagos no mu turere tuyikikije. Ibikorwa remezo birasenyutse igihe kirekire, urwego rwa tekiniki ruri hasi, kandi ibicuruzwa byinshi byinganda biracyashingira kubitumizwa hanze. Ubuhinzi bufite 40% bya GDP. 70% by'abakozi mu gihugu bakora ubuhinzi. Ahantu h’umusaruro w’ubuhinzi wibanze mu karere ka majyaruguru. Uburyo bwo kubyaza umusaruro ubuhinzi buracyashingira ku bukungu buciriritse bw’abahinzi.Ibinyampeke ntibishobora kwihaza, kandi n’ibicuruzwa bitumizwa mu mahanga biracyakenewe buri mwaka.

Imijyi minini

Abuja: Umurwa mukuru wa Nijeriya, Abuja (Abuja) uherereye muri Leta ya Niger Ifasi ni ahantu amoko mato yabaturage ba Gwari babana.Ni ihuriro ry’ibihugu bya Niger, Kaduna, Plateau na Kvara. Ni nko mu birometero 500 uvuye i Lagos kandi niwo karere kegereye igihugu. Iherereye mu majyepfo y’iburengerazuba bw’ikibaya cyo hagati, ahantu h'imisozi miremire yo mu turere dushyuha, ifite abaturage bake, umwuka mwiza hamwe n’ahantu heza.

Mu 1975, guverinoma ya gisirikare ya Muhammad yatanze icyifuzo cyo kubaka umurwa mukuru mushya. Mu Kwakira 1979, guverinoma ya gisivili ya Sakari yemeje ku mugaragaro igishushanyo mbonera cy'umurwa mukuru mushya, Abuja, itangira icyiciro cya mbere cyo kubaka. Yimukiye i Lagos mu Kuboza 1991. Abaturage bagera ku 400.000 (2001).

Lagos: Lagos (lagos) ni umurwa mukuru wa kera wa Repubulika Iharanira Demokarasi ya Nijeriya. Ni umujyi w’icyambu ugizwe ahanini n’ibirwa kandi ugizwe n’umugezi wa Ogun. Igizwe n'ikirwa cya Lagos, ikirwa cya Ikoyi, ikirwa cya Victoria ndetse n'umugabane wa Afurika.Bifite ubuso bungana na kilometero kare 43. Abatuye umujyi munini ni miliyoni 4, muri bo abatuye umujyi ni miliyoni 1.44.

Abaturage ba mbere baje i Lagos ni Yoruba bava muri Nijeriya, nyuma bimukira muri Bénine. Bamaze kugera hano, bashizeho amasuka yoroshye kandi bakora umwuga wo guhinga no gutera.Nuko rero, izina ry'umwimerere rya Lagos ryari "Eco" cyangwa "Youco", bisobanura "inkambi y'inkambi", naryo rikoreshwa mu rurimi rwa Yoruba. Bisobanura "umurima". Igihe ubwato bw'abacuruzi bo muri Porutugali bwerekezaga mu majyepfo kugera i Lagos ku nkombe za Afurika y'Iburengerazuba mu kinyejana cya 15, kuri icyo kirwa hari imigi mito. Bafunguye nk'icyambu bacyita "Lago de Gulamo"; nyuma, bacyita "Lagos". Mu Giporutugali, "Lagos" bisobanura "ikiyaga cy'amazi y'umunyu".

Lagos ntabwo ari umurwa mukuru wa Nijeriya gusa, ahubwo ni ikigo kinini cy’inganda n’ubucuruzi. Inganda nyinshi ntoya, iziciriritse nini nini yibanze hano, harimo uruganda runini rwa peteroli, uruganda rutunganya kakao, imyenda, ibikoresho bya chimique, kubaka ubwato, gusana ibinyabiziga, ibikoresho byuma, gukora impapuro, gukora ibiti nizindi nganda. Agace kanini k'ubucuruzi kari ku kirwa cya Lagos, ahari ubukerarugendo, ubwishingizi ndetse n'inganda zandika. Lagos kandi ni agace k’umuco n’uburere by’igihugu.Hari kaminuza ya Lagos, amasomero, inzu ndangamurage n’ibindi bigo ndangamuco.