Nigeriýa 920,000 inedördül kilometrden gowrak meýdany tutýar. Günbatar Afrikanyň günorta-gündogar böleginde, günorta Atlantik ummanynda Gwineýa aýlagy bilen serhetleşýär, günbatarda Benin, demirgazykda Niger, demirgazyk-gündogarda Çad we gündogarda Kamerun bilen serhetleşýär. Kenar ýakasynyň uzynlygy 800 kilometre, demirgazykda beýik we günortada pes ýer: günortada pes depeler, ortada Niger-Benue jülgesi, demirgazykda Hausalan belentligi ýurduň meýdanynyň 1/4 böleginden gowragy, gündogarda daglar we demirgazyk-günbatarda we demirgazyk-gündogarda Soko. Tor basseýni we Çad köli Günbatar basseýn. Derýalar köp, Niger derýasy we goşundy Benue derýasy esasy derýalardyr.

Gözden geçirmek

Nigeriýa Federal Respublikasynyň doly ady Nigeriýa 920,000 inedördül kilometr meýdany tutýar. Nepal Günbatar Afrikanyň günorta-gündogarynda, Atlantik ummanynyň we Gwineýa aýlagynyň günortasynda ýerleşýär. Günbatarda Benin, demirgazykda Niger, demirgazyk-gündogarda Çad kölüniň üsti bilen, gündogarda we günorta-gündogarda Kamerun bilen serhetleşýär. Kenar ýakasynyň uzynlygy 800 km. Theer demirgazykda beýik, günortada pes. Kenar, ini takmynan 80 kilometre barabar guşak düzlügi; günortasy pes depeler we sebitiň köp bölegi deňiz derejesinden 200-500 metr beýiklikde; merkezi bölegi Niger-Benue jülgesi; demirgazyk Hausalan belentlikleri ortaça beýiklik bilen milli meýdany 1/4-den geçýär; 900 metr; gündogar araçäk daglyk, demirgazyk-günbatar we demirgazyk-gündogar degişlilikde Sokoto basseýni we Çad günbatar basseýni. Derýalar köp. Niger derýasy we oňa goşulan Benue derýasy esasy derýalardyr. Niger derýasynyň çäginde uzynlygy 1400 kilometre barabardyr. Highokary temperatura we ýagyşly tropiki musson howasy bar. Yearyl gurak möwsüme we ýagyş möwsümine bölünýär. Annualyllyk ortaça temperatura 26 ～ 27 ℃.

Federalizm durmuşa geçirilýär. Üç derejeli hökümet bar: federal, ştat we ýerli. 1996-njy ýylyň oktýabr aýynda administratiw sebit gaýtadan bölündi we ýurt 1 Federal paýtagt sebtine, 36 ştata we 774 ýerli dolandyryşa bölündi.

Nigeriýa gadymy Afrika siwilizasiýasy. Iki müň ýyl mundan ozal birneme ösen medeniýete eýe. Meşhur Nok, Ife we ​​Benin medeniýetleri Nigeriýany Afrikanyň "Medeniýet beşigi" abraýyndan lezzet alýar. Biziň eramyzyň VIII asyrynda Zaghawa çarwa taýpasy Çad kölüniň töwereginde Kanem-Bornu imperiýasyny esaslandyrypdyr. XIV-XVI asyrlarda Songhai imperiýasy gülläp ösdi. Portugaliýa 1472-nji ýylda çozdy. Iňlisler XVI asyryň ortalarynda çozupdy. 1914-nji ýylda Iňlis koloniýasyna öwrüldi we "Nigeriýa koloniýasy we goraýjy" diýlip atlandyryldy. 1947-nji ýylda Angliýa Nigeriýanyň täze konstitusiýasyny tassyklady we federal hökümeti döretdi. 1954-nji ýylda Nigeriýa Federasiýasy içerki özbaşdaklyga eýe boldy. 1960-njy ýylyň 1-nji oktýabrynda garaşsyzlygyny yglan etdi we Arkalaşygyň agzasy boldy. Nigeriýa Federal Respublikasy 1963-nji ýylyň 1-nji oktýabrynda döredildi.

Döwlet baýdagy: Uzynlygy 2: 1 deň bolan gorizontal gönüburçluk. Baýdagyň üstü iki tarapynda ýaşyl we ortasynda ak reňkli üç sany parallel we deň dik gönüburçlukdan durýar. Greenaşyl oba hojalygyny, ak bolsa parahatçylygy we jebisligi aňladýar.

Nigeriýa 140 million ilaty bolan (2006) Afrikanyň iň köp ilatly ýurdy. 250urtda 250-den gowrak etnik topar bar, olaryň arasynda esasy taýpalar demirgazykda Hausa-Fulani, günorta-günbatarda Yorubaoruba we gündogarda Igbo. Nepalyň esasy milli dilleri Hausa, Yorubaoruba we Igbo, iňlis dili bolsa resmi dil. Residentsaşaýjylaryň arasynda 50% yslama, 40% hristian dinine we 10% beýlekilere ynanýar.

Nigeriýa Afrikada birinji ýerde durýar we dünýäde onunjy nebit öndüriji. Şeýle hem Nebit eksport edýän ýurtlar guramasynyň (OPEK) agzasy. Nigeriýanyň subut edilen nebit gorlary 35,2 milliard barrele we gündelik 2,5 million barrel çig nebit çykarylýar. Garaşsyzlygyň ilkinji günlerinde Nigeriýa oba hojalygydy. 1970-nji ýyllarda nebit pudagy ösüp, milli ykdysadyýetiniň sütün pudagyna öwrüldi. Häzirki wagtda nebit pudagynyň önümçilik gymmaty Nigeriýanyň jemi içerki önüminiň 20% -den 30% -ine çenli, Nigeriýanyň walýuta girdejisiniň 95% -i we federal hökümetiň salgyt girdejisiniň 80% -i nebit pudagyndan alynýar. Soňky ýyllarda Nigeriýa nebitiniň ýyllyk eksport mukdary 10 milliard ABŞ dollaryndan geçdi. Şeýle hem Nigeriýa tebigy gaz we kömür baýlyklaryna baý. Nigeriýada subut edilen tebigy gaz gorlary dünýäde iň ýokarylaryň arasynda 5 trillion kub metre barabardyr. Nigeriýada takmynan 2,75 milliard tonna kömür ätiýaçlygy bar we Günbatar Afrikada ýeke-täk kömür öndürýän ýurt.

Nigeriýada esasy önümçilik pudaklary, esasan Lagosda we onuň töwereginde jemlenen dokma, ulag ýygnamak, agaç gaýtadan işlemek, sement, içgi we azyk önümçiligi. Infrastruktura uzak wagtlap ýaramaz, tehniki derejesi pes we senagat önümleriniň köpüsi henizem importa bil baglaýar. Jemi içerki önümiň 40% -ini oba hojalygy tutýar. Inurtdaky işçi güýjüniň 70% oba hojalygy bilen meşgullanýar. Esasy oba hojalygy önümçilik sebitleri demirgazyk sebitde jemlenendir. Oba hojalygyny öndürmek usuly henizem kiçi daýhan ykdysadyýetine esaslanýar. Galla öz-özüne ýeterlik bolup bilmeýär we her ýyl köp mukdarda import zerur.

Esasy şäherler

Abuja: Nigeriýanyň paýtagty Abuja (Abuja) Niger ştatynda ýerleşýär Bu territoriýa Gwari halkynyň kiçi taýpalarynyň bilelikde ýaşaýan ýeri. Niger, Kaduna, platon we Kwara ştatlarynyň çatrygy. Lagosdan takmynan 500 km uzaklykda we ýurduň geografiki merkezidir. Merkezi platonyň günorta-günbatar çetinde, tropiki sähraly daglyk ýerde, ilaty az, arassa howa we ajaýyp görnüşler bilen ýerleşýär.

1975-nji ýylda Muhammet harby hökümeti täze paýtagt gurmak teklibini öňe sürdi. 1979-njy ýylyň oktýabr aýynda Sakari raýat hökümeti täze paýtagt Abuja üçin meýilnamany resmi taýdan tassyklady we gurluşygyň birinji tapgyryna başlady. 1991-nji ýylyň dekabrynda resmi taýdan Lagosdan göçüp geldi. Ilaty takmynan 400,000 (2001).

Lagos: Lagos (lagos) Nigeriýa Federal Respublikasynyň köne paýtagty. Ol esasan adalardan ybarat we Ogun derýasynyň agzynda emele gelen port şäheridir. Ol Lagos adasyndan, Ikoyi adasyndan, Wiktoriýa adasyndan we materikden ybaratdyr. Takmynan 43 inedördül kilometr meýdany tutýar. Uly şäheriň ilaty 4 million, şolardan şäher ilaty 1,44 million.

Lagosa gelen ilkinji ýaşaýjylar Nigeriýaly Yorubaoruba, soň bolsa käbir Beninleri göçürdi. Bu ýere gelenlerinden soň, ýönekeý howlular gurup, ösdürip ýetişdirmek we ekmek bilen meşgullandylar. Şonuň üçin Lagosyň asyl ady Yorubaoruba dilinde ulanylýan "lager düşegi" manysyny berýän "Eko" ýa-da "Youco". Bu "ferma" diýmekdir. XV asyrda Portugaliýanyň söwda gämileri Günbatar Afrikanyň kenarýakasy bilen Lagosa tarap ýola düşende, adada eýýäm kiçi şäherler bardy. Port hökmünde açdylar we oňa "Lago de Gulamo" diýdiler, soň bolsa "Lagos" diýdiler. Portugal dilinde "Lagos" "duzly köl" diýmegi aňladýar.

Lagos diňe bir Nigeriýanyň paýtagty bolman, eýsem ýurduň iň uly senagat we söwda merkezidir. Uly nebit fabrikleri, kakao gaýtadan işleýän zawodlar, dokma önümleri, himiýa üpjünçiligi, gämi gurluşygy, ulaglary bejermek, demir gurallary, kagyz öndürmek, agaç we beýleki zawodlar ýaly köp sanly kiçi, orta we iri senagat bu ýerde jemlenendir. Iň uly söwda sebiti, syýahatçylyk, ätiýaçlandyryş we neşirýat pudaklary bolan Lagos adasynda ýerleşýär. Lagos milli medeniýetiň we bilimiň jemlenen sebitidir. Lagos uniwersiteti, kitaphanalar, muzeýler we beýleki medeni desgalar bar.