|
O Nigeria e aofia ai le lautele atu i le 920,000 sikuea kilomita. O loʻo tu i le itu i sautesasaʻe o Aferika i Sisifo, e tuaoi ma le Fagaloa o Guinea i le Vasa Atalani i saute, tuaoi Benin i sisifo, Niger i matu, Chad i le matusasaʻe i sasaʻe o Lake Chad, ma Cameroon i sasaʻe ma sautesasae O le talafatai e 800 kilomita le umi, ma o le laufanua e maualuga i matu ma maualalo i saute: maualalo mauga i le itu i saute, Niger-Benue Vanu i le ogatotonu, Hausalan Heights i le itu i matu sili atu 1/4 o le atunuu eria, mauga i sasae, ma Soko i matu i matu ma matusasaʻe. O le Tor Basin ma le West Basin o Lake Chad. E tele vaitafe, o le vaitafe o Niger ma ona vaitafe o le Benue vaitafe o le autu vaitafe. >>> O Nigeria o le sili ona lauiloa i Aferika, ma lona faitau aofai e 140 miliona (2006). E sili atu i le 250 ituaiga o tagata i le atunuʻu, faʻatasi ai ma ituaiga autu o le Hausa-Fulani i matu, o le Yoruba i sautesisifo ma le Igbo i sasaʻe. O gagana autu a le malo o Nepal o Hausa, Yoruba ma Igbo, ma le Igilisi o le gagana aloaia. Faʻatasi ai ma tagata nonofo, 50% talitonu i isalama, 40% i le faʻakerisiano, ma le 10% i isi. O se tasi o kamupani suauʻu i Aferika, ma o lona sefulu ai le tele o suauʻu gaosi i le lalolagi, o ia foʻi o se sui o le faʻalapotopotoga a le atunuʻu o loʻo faʻatau atu i fafo le suauʻu (OPEC). O suʻega faʻamaonia suauʻu a Nigeria e 35.2 piliona paelo ma le faʻatauina i aso uma o le 2.5 miliona paelo o suauʻu paʻu. O Nigeria o se atunuʻu faʻatoʻaga i le popofou o le tutoʻatasi, i le tausaga e 1970, na alualu ai i luma le suauʻu ma avea ma pou tu o le tamaoaiga o le atunuʻu. I le taimi nei, o le aofaʻi o oloa gaosi i le suauʻu mo le 20% i le 30% o le aofaʻi o oloa gaosi i totonu o Nigeria 95% o tupe maua mai fafo a le malo o Nigeria ma le 80% o tupe maua a le malo tele e maua mai i le suauʻu. I tausaga talu ai nei, o le tausaga faʻatau atu i fafo o le suauʻu a Nigeria ua ova atu ma le 10 piliona tala Amerika. E tamaoaiga foi Nigeria i mea tau kesi ma le eletise. O tupe faʻasao a le suauʻu masani a Nigeria e 5 triliona mita kupita, o loʻo tulaga i le pito i luga o le lalolagi. O Nigeria o loʻo i ai le faʻasao o le koale e tusa ma le 2.75 piliona tone ma ua na o le pau lea o le atunuʻu e gaosia ai le koale i Aferika i Sisifo. Autu o fale gaosi oloa i Nigeria o lavalava, faaputuga o taʻavale, gaosiina o fafie, sima, meainu ma mea e gaosi ai meaʻai, o loʻo tele ina faʻalauteleina i Lagos ma ona pitonuʻu. O atinae tetele ua faaletonu mo se taimi umi, o le tulaga o le tomai e maualalo, ma o le tele o pisinisi oloa e faalagolago lava i oloa faaulufale mai. O faʻatoaga e 40% o le tamaoaiga. 70% o le aufaigaluega i le atunuʻu o loʻo aʻafia i faʻatoʻaga. O nofoaga autu e gaosi ai faʻatoʻaga e faʻalauteleina i le itu i matu. O loʻo faʻavae pea le faiga o faʻatoʻaga i le tamaoaiga o le aufaifaatoʻaga, e le mafai ona lava le saito, ma e manaʻomia foʻi le tele o oloa mai fafo i tausaga uma. E le gata o Lagos o le laumua o Nigeria, ae o le atunuʻu e pito sili ona tele pisinisi ma pisinisi. Tele pisinisi laiti, feololo ma lapoʻa o loʻo faʻatauaina ii, e aofia ai falegaosi suauʻu tetele, koko gaosiina o ie, ie, sapalai o vailaʻau, fausiaina o vaa, lipea o taʻavale, mea faigaluega uʻamea, fai laupapa, ili laupapa ma isi falegaosi O le pito sili ona tele pisinisi o loʻo i Lagos Island, o loʻo i ai turisi, inisiua ma lolomiina pisinisi. O Lagos o se vaega taua foi o tu ma aganuu a le atunuʻu O loʻo i ai Lagos University, faletusi, fale mataaga ma isi nofoaga faʻaleaganuʻu. |
