Itoobiya, oo ah magaca buuxa ee Jamhuuriyadda Dimoqraadiga ee Federaalka Itoobiya, waxay ku taal barxadda Bariga Afrika ee koonfur-galbeed ee Badda Cas.Waxay bariga xuduud la leedahay Jabuuti iyo Soomaaliya, dhanka galbeed Suudaan, Kenya dhanka koonfureed iyo Ereteriya waqooyiga. Bedka dhulkiisu waa 1103600 kiiloomitir oo laba jibbaaran. Dhulka waxaa ku badan buuraleyda, badankoodna waxay ka tirsan yihiin dhulka sare ee Itoobiya, gobollada dhexe iyo kuwa galbeedna waa qaybta ugu muhiimsan ee plateau-ka, waxayna gaarayaan 2/3 dhammaan dhulka oo dhan. Dooxada Weyn ee Weyn wuxuu dhex maraa dhulka oo dhan iyadoo celcelis ahaan kor u dhaafeysa 3000 mitir. Waxaa loo yaqaan "Saqafka Afrika" . Celceliska heerkulka sanadlaha ah waa 13 ° C. Magaalada caasimada ah ee Addis Ababa ka sokoow, dalka waxaa loo qaybiyay sagaal dowladood oo qawmiyadeed.

Itoobiya waa dal qadiim ah oo leh 3000 oo ilbaxnimo. Horaantii 975 BC, Menelik I wuxuu halkan ka aasaasay Boqortooyada Nubia. Bilowgii AD, boqortooyadii Aksum ee halkan ka soo ifbaxday waxay mar ahaan jirtay xarun dhaqameed weyn Afrika. Qarniyadii 13aad ilaa 16aad ee miilaadiga, qowmiyadda Amxaarada waxay dhisteen boqortooyo xoog weyn oo Abyssinia ah. Ka dib gumeystayaashii reer galbeedka ee ku soo duulay Afrika qarnigii 15aad, Itoobiya waxay ku soo koobantay gumeysigii Ingiriiska iyo Talyaaniga. Qarnigii 16aad, Boortaqiiska iyo Boqortooyadii Cusmaaniyiinta ayaa midba midka kale ku soo duulay. Bilowgii qarnigii 19-aad waxay u kala jabtay dhowr godod. Duulaankii Ingiriiska 1868. Talyaanigu wuxuu ku soo duulay 1890 wuxuuna ku dhawaaqay in Masar "la ilaaliyo". Markay ahayd 1-da Maarso, 1896-kii, ayay ciidamadii Masar ka adkaadeen ciidammadii Talyaaniga, bishii Oktoobar ee isla sannadkaas, Talyaanigu wuxuu aqoonsaday xorriyadda Masar wuxuuna gabi ahaanba ka saaray gumeystayaashii dagaalkii labaad ee adduunka. Bishii Nofeembar 1930, Imbaraadoorkii Xabashida ee Xayle Salaase I ayaa carshigii la wareegay. Magaca Itoobiya waxaa si rasmi ah loo furay 1941. Micnaheedu waa "dhulka ay ku nool yihiin qoraxdu qorraxda" Giriiggii hore. Bishii Sebtember 1974, Guddiga Maamulka Militariga ee Ku-meelgaarka ah wuxuu la wareegay xukunka wuxuuna ka qaaday boqortooyadii. Bishii Sebtember 1987, ayaa lagu dhawaaqay aasaaska Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Dadka Itoobiya. Dagaalkii sokeeye wuxuu ka qarxay Itoobiya 1988. Bishii Meey 1991kii, Jabhadda Dimuqraadiga Kacaanka Dadweynaha Itoobiya waxay afgembisay taliskii Mengistu waxayna dhistay dowlad ku-meel-gaar ah bishii Luulyo ee isla sannadkaas. Bishii Diseembar 1994, Golaha Ansixinta Dastuurka wuxuu meel mariyey dastuur cusub. 22-kii Ogast, 1995, waxaa la aasaasay Jamhuuriyadda Dimoqraadiga ee Federaalka Itoobiya.

Itoobiya waxaa ku nool dad gaaraya 77.4 milyan (tirakoob rasmi ah 2005). Dalka waxaa ku nool ilaa 80 qowmiyadood, oo 54% ka mid ah ay yihiin Oromo, 24% Amxaaro, iyo 5% Tigray. Kuwa kale waxaa ka mid ah Canfarta, Soomaalida, Gulag, Sidamo iyo Voletta. Afka Amxaarigu waa luuqada shaqada ee Federaalka, Ingiriisigana guud ahaan waa la adeegsadaa, luuqadaha waaweyn ee qaranku waa Oromo iyo Tigree. 45% dadka degan waxay aaminsan yihiin diinta Islaamka, 40% waxay aaminsan yihiin diinta Orthodox ee Itoobiya, in yarna waxay aaminsan yihiin diimaha Protestant-ka, Kaatooliga iyo kuwa aasaasiga ah.

Itoobiya waa mid kamid ah wadamada ugu horumarsan aduunka, beeraha iyo xanaanada xoolaha ayaa laf dhabar u ah dhaqaalaha qaranka iyo lacagaha qalaad ee laga helo dhanka wax dhoofinta, aasaaskeeda warshadaha waa daciif. Qani ku ah kheyraadka macdanta iyo biyaha. Itoobiya waxay hodan ku tahay kheyraadka biyaha, iyadoo wabiyaal iyo harooyin farabadan oo dhulkaas kuyaala, taas oo looyaqaano "Tower Africa Water Tower" Dhulka waxaa ku yaal wabiyaal iyo harooyin badan wabiga buluuga ah ee buluuga ah halkaan ayuu asal ahaan ka soo jeedaa laakiin heerka isticmaalkiisu waa in ka yar 5%. Masar sidoo kale waa mid ka mid ah dalalka leh kheyraadka dhulalka laga dhaliyo. Nabaad guurka ciidda iyo jarista indhoolayaasha, howdka ayaa si daran u waxyeeleeyay. Qaybaha warshaduhu ma dhammaystirna, qaabdhismeedku waa mid aan caqli gal ahayn, qaybaha iyo alaabta ceyriinka ah waa la soo dejiyaa, iyo warshadaha wax soo saarka iyo soo saarista ayaa u badan cunno, cabitaan, dhar, sigaar iyo harag. Qaab dhismeedku ma sinna, wuxuu ku urursan yahay laba ama saddex magaalo oo ay ku jirto caasimadda. Beeraha ayaa lafdhabar u ah dhaqaalaha qaranka iyo dakhliga ka soo xarooda dhoofinta, dalagyada ugu waawayn ee cuntada waa shaciir, sarreen, galley, hadhuudh iyo teefka gaarka ah ee Itoobiya. Teff wuxuu leeyahay waxyaabo aad u yaryar wuxuuna qani ku yahay istaarijka, waana cunada ay jecelyihiin dadka reer Itoobiya. Dalagyada kaashka ah waxaa ka mid ah qaxwada, cawska lagu sheekeysto, ubaxyo, dalagyada saliidda, iwm. Itoobiya waxay qani ku tahay kafeega waxayna ka mid tahay 10ka dal ee ugu wax soo saarka badan qaxwada aduunka wax soo saarkoodu wuxuu kujiraa kaalinta sadexaad ee qaarada afrika, dhoofinta badeecadeedu waxay u dhigantaa sadex meelood labo meel dakhliga dhoofinta. Laga soo bilaabo 2005 ilaa 2006, Itoobiya waxay dhoofisay 183,000 tan oo bun ah, qiimihiisuna ahaa US $ 427 milyan. Itoobiya waxay leedahay dhul-daaqsimeed badan, in kabadan kalabar dhulka dalku wuxuu kuhaboon yahay daaqsin, 2001-dii, tirada xooluhu waxay ahayd 130 milyan, oo kaalinta koowaad ka gashay wadamada Afrika, qiimaha waxsoosaarkuna wuxuu ahaa 20% GDP. Waxay hodan ku tahay ilaha dalxiiska, oo leh waxyaalo dhaqameedyo badan iyo jardiinooyin xayawaanka duurjoogta ah. Itoobiya waxay hodan ku tahay kheyraadka dalxiiska, oo leh waxyaabo badan oo dhaqan ah iyo jardiinooyin duurjoog ah. Sanadkii 2001, wadarta 140,000 oo dalxiisayaal ajnabi ah ayaa la qaabiley iyadoo dakhliga sarifka lacagaha qalaad uu ahaa 79 milyan oo doolarka Mareykanka ah.

Xaqiiq xiiso leh - xididka qaxwada ayaa kujira dalka Itoobiya. Qiyaastii 900 AD, markii adhijire aaga Kafa ee Ethiopia uu daaqayey buuraha, wuxuu ogaadey inay idoku u tartamayaan miro guduud ah.Markaad cuntey kadib, idaha ayaa booday oo si aan caadi ahayn u fal celiyey. Cunto waxyeelo leh iyo walwal habeenki oo dhan. Waxaa la yaab leh, adhigii adhiga oo nabad qabay oo caafimaad qabay maalintii xigtay. Daahfurkaan lama filaanka ah ayaa ku kalifay adhijirka inuu soo ururiyo midhahan duurjoogta ah si uu haraadka ugu bixiyo. Waxa uu dareemay in casiirku uu ahaa mid aad u udgoon udgoon aadna uu ugu farxay markii uu cabayay. Markaa wuxuu bilaabay inuu beero geedkan, oo maanta horumariyey beerista kafeega ballaaran. Magaca kafeega waxaa laga soo qaatay habka kafeega. Aagga Kafa waligiis waxaa loogu yeeri jiray "magaaladii kaafiga".

Adis ababa : Magaalada Adis ababa, caasimada dalka itoobiya, waxay ku taalaa dooxada ku taal bartamaha plateau. Joog joog ah 2350 mitir, waa magaalada ugu dheer Afrika. Tirada dadku waa in ka badan 3 milyan (tirada rasmiga ah ee Masar ee 2004). Midowga Afrika wuxuu xarun ku leeyahay magaaladan. In ka badan boqol sano ka hor, meeshani wali waxay ahayd cidlo.Menelik II xaaskiisii ​​Taito waxay guri ka dhistay agta guga kulul halkan, oo ah bilowgii dhismaha magaalada, markii dambena waxay u ogolaatay dadka sharafta leh inay halkan dhul ka helaan. Sanadkii 1887, Menelik II wuxuu si rasmi ah caasimadiisa ugu soo wareejiyay halkan. Marka loo eego Axmaariga, Addis Ababa waxaa loola jeedaa "magaalada ubaxyada cusub" waxaana abuuray boqoradda Taitu. Adisababa waxay ku taalaa dhul cag ah oo ay ku wareegsan yihiin buuro, oo loo qaybiyay laba qaybood sida ku xusan muuqaalka dhulka. In kasta oo dhulku u dhow yahay dhulbaraha, haddana cimiladu waa qabow xilliyaduna waa sida guga oo kale, oo waxay leeyihiin buuro dhaadheer iyo buuro ku wareegsan magaalada. Muuqaalka magaalooyinku waa qurux badan yihiin, waddooyinka lama filaan ah buuraha, waddooyinkuna waxaa ka buuxan ubaxyo qalaad; geedaha cowska ah ayaa meel walba yaalla, caato ah oo caato ah, cagaar iyo cagaar leh, oo leh caleemo saddex geesood ah oo iska soo dhacaya, midabkuna waa dhaxan yar, waxayna u eg tahay bamboo ku daboolan hoarfrost. , Waa muuqaalka gaarka ah ee magaaladan.

Adisababa waa xarunta dhaqaalaha ee Ethiopia. In ka badan kala badh shirkadaha dalka ka jiraa waxay ku urursan yihiin koonfur-galbeed magaalada, xaafadaha koonfureedna waa goobo warshadeed. Magaalada waxaa ku taalo xarun lagu iibiyo kafeega. Waa waddo weyn iyo xarunta gaadiidka tareenka, oo leh duulimaadyo isku xira magaalooyinka gudaha iyo waddamada Afrika, Yurub iyo Aasiya.