Aruba Karib deňziniň günortasyndaky Kiçi Antillileriň iň günbatar Gollandiýadaky daşary ýurtlarda ýerleşýär. Meýdany 193 inedördül kilometre barabardyr. Resmi dil Gollandiýa, Papimandu köplenç ulanylýar, Ispan we Iňlis dilleri hem aýdylýar. Nestad. Wenesuelanyň kenaryndan günortada 25 km uzaklykda, gündogarda Bonaire we Kuraçao bilen ABC adalary diýlip atlandyrylýar. Adanyň pes we tekiz, derýalary ýok we tropiki howasy bar, adanyň köp bölegi agyz suwuna mätäç. Suwy süýjediji bilen üpjün edilýär. Arubanyň ykdysadyýetiniň iki sütüni nebitiň eremegi we syýahatçylykdyr.

Gözden geçirmek

Aruba, Karib deňziniň günortasyndaky Kiçi Antillileriň iň günbatar böleginde ýerleşýän Gollandiýanyň daşary ýurtlarydyr. Meýdany 193 inedördül kilometr. Wenesuelanyň kenaryndan günortada 25 km uzaklykda, gündogarda Bonaire we Kuraçao bilelikde ABC adalary diýilýär. Adanyň uzynlygy 31,5 kilometre, ini 9,6 kilometre deňdir. Lower pes we tekiz, diňe Heiberg dagy deňiz derejesinden 165 metr beýiklikde. Derýa ýok. Ujypsyz temperatura tapawudy bolan tropiki howasy bar. Iň yssy aýda (awgust-sentýabr) ortaça temperatura 28,8 the, iň salkyn aýda (ýanwar-fewral) 26,1 is. Howasy gaty gurak we ýagyş az. Adatça ýyllyk ýagyş 508 mm-den geçmeýär.

Adanyň iň irki ýaşaýjylary Arawak hindileridi. Ispanlar 1499-njy ýylda adany basyp alandan soň, deňiz talaňçylygynyň we kontrabanda merkezine öwrüldi. Rowaýata görä, ispanlar bu ýerde altyn gözläpdirler we "Aruba" sözi Ispaniýanyň "altynyndan" (Hindi Karib şiwesinde "gabyk" diýmekdir) üýtgedilipdir. Gollandiýalylar 1643-nji ýylda adany basyp aldylar. 1807-nji ýylda Iňlisler tarapyndan talandy. 1814-nji ýylda Gollandiýanyň ýurisdiksiýasyna gaýdyp geldi we Gollandiýa Antillesiniň bir bölegi boldy. 1954-nji ýylyň ahyrynda, Gollandiýa Antillesiň içerki meselelerde "özbaşdaklyk" hukugyny kanuny taýdan ykrar etdi. 1977-nji ýylda geçirilen referendumda aglaba köplük Arubanyň garaşsyzlygyna ses berdi. 1986-njy ýylyň 1-nji ýanwarynda Aruba Gollandiýa Antillilerinden aýry syýasy gurama hökmünde aýrylandygyny resmi taýdan yglan etdi we 1996-njy ýylda doly garaşsyzlygy gazanmagy meýilleşdirýär. 1989-njy ýyldaky umumy saýlawlardan soň Aruba Halk Saýlaw Hereketi, Aruba Watançylyk Partiýasy we Milli Demokratik Hereketi bilen koalisiýa hökümetini döretdi. 1990-njy ýylyň iýun aýynda Aruba Gollandiýanyň hökümeti bilen täzeden gepleşik geçirdi we adanyň doly garaşsyzlygy baradaky 1996-njy ýyldaky maddany ýatyrýan täze şertnama baglaşdy.

Arubanyň ilaty 72,000 (1993). 80% Karib deňziniň hindileriniň we Europeanewropaly aklaryň nesilleri. Resmi dil Gollandiýadyr we Papimandu (ispan diline esaslanýan we portugal, gollandiýa we iňlis sözlügi bilen garylan kreol) köplenç ulanylýar. Ispan we Iňlis dilleri hem aýdylýar. Residentsaşaýjylaryň 80% -i katoliklige, 3% -i bolsa protestantizme ynanýar.

Arubanyň ykdysadyýetiniň iki sütüni nebitiň eremegi (nebit daşamak we nebit önümlerini gaýtadan işlemek ýaly) we syýahatçylykdyr. Nebit pudagyndan başga-da temmäki önümleri we içgiler ýaly ýeňil senagat kärhanalary hem bar. 1960-njy ýylda gurlan süýjediji zawod, günde 20,8 million litr deňiz suwuny süýjedip bilýän dünýädäki iň uly süýjediji zawodlaryň biridir. Az mukdarda hek daşy we fosfat känlerinden başga adada möhüm mineral ýataklary ýok. Iner boş we diňe az mukdarda aloe ösdürilip ýetişdirilýär. Yearylyň dowamynda gün şöhlesi we ýakymly howa sebäpli tupanlar biynjalyk bolmaýar, emma demirgazyk-gündogar deňiz şemaly ýylyň dowamynda hemişelik bolýar, çybynlaryň, çybynlaryň we mör-möjekleriň ýaşamagy kyn. Arubanyň syýahatçylyk pudagynyň halk hojalygyndaky paýy artmagyny dowam etdirýär. Esasy syýahatçylyk ýerlerine Palm Beach wannalary we irki hindi gowaklary girýär.

Arubanyň günbatar kenaryndaky Palm Beach, 10 kilometr üznüksiz ak gum kenarlary we deňiz bilen adadaky esasy syýahatçylyk merkezidir. Dynç alyş öýleri meşhur we Turkuaz kenaryndaky abraýy bar.

Esasy şäherler

Arubanyň çylşyrymly etniki garyndysy, medeni taýdan hem dürli-dürli bolandygyny aňladýar. Watany, Gollandiýa täsirinden başga-da köp Bu ýerde beýleki Europeanewropa ýurtlarynyň, hatda Afrikanyň medeniýetini hem görmek bolýar. Soňky ýyllarda köp sanly amerikan syýahatçysy (her ýyl 700 000 syýahatçynyň altysyny düzýär) Amerikan medeniýetiniň täsirini getirdi. Touristsöne jahankeşdeleriň sanynyň aşa köpelmegi adada täsir eder diýen aladalar bar, şonuň üçin syýahatçylaryň sanyny çäklendirmek çäreleri ara alnyp maslahatlaşyldy.

Arubanyň günbatar kenaryndaky Palm Beach, 10 kilometr üznüksiz ak gum kenarlary we deňiz bilen adadaky esasy syýahatçylyk merkezidir. Dynç alyş öýleri meşhur we Turkuaz kenaryndaky abraýy bar.

Paýtagt Oranjestadyň eteginde ýerleşýän şa aýal Beatriks halkara howa menzili ABŞ-nyň gündogar kenarýakasyndaky iri şäherlere birnäçe uçuş amala aşyrýar. Aruba syýahat etmegiň iň amatly usuly halkara ýollardyr.