Täze Zelandiýa Pacificuwaş ummanyň günortasynda, Antarktida bilen ekwatoryň arasynda ýerleşýär. Günbatarda Tasman deňziniň üsti bilen Awstraliýa, demirgazykda Tonga we Fiji. Täze Zelandiýa Demirgazyk adadan, Günorta adadan, Stýuart adasyndan we 270,000 inedördül kilometrden gowrak meýdany öz içine alýan käbir ownuk adalardan durýar. Täze Zelandiýa “ýaşyl” bilen tanalýar. Bu territoriýa daglyk bolsa-da, daglar we depeler umumy meýdanynyň 75% -inden gowragyny tutýar, ýöne bu ýerde dört möwsümde temperatura tapawudy az bolan deňiz howasy, ösümlikleriň ösmegi gaty rahat, tebigy öri meýdanlary ýa-da fermalar ýer meýdanyny eýeleýär ýarysy. Uly tokaýlar we öri meýdanlary Täze Zelandiýany hakykatdanam ýaşyl şalyga öwürýär. Täze Zelandiýa gidroelektrik serişdelerine baý we ýurduň elektrik energiýasynyň 80% -i gidroenergetika. Tokaý meýdany ýurduň ýer meýdanynyň takmynan 29% -ini tutýar we ekologiki gurşaw gaty gowy. Demirgazyk adada köp wulkan we gyzgyn çeşmeler bar, Günorta adada bolsa buzluklar we köller bar.

Täze Zelandiýa 74 sebit dolandyryş edarasy (15 şäher häkimligi, 58 etrap geňeşi we Çatam adalary mejlisini goşmak bilen) 12 sebite bölünýär. 12 sebit: Nortland, Oklend, Waýkato, Köp aýlag, Hawke aýlagy, Taranaki, Manawatu-Wanganui, Wellington, Günbatar Şeriýa, Kanterberi, Otago we Sautland.

Maori Täze Zelandiýanyň ilkinji ýaşaýjylarydy. XIV asyrda Maori Täze Zelandiýa Polineziýadan mesgen tutmak üçin geldi we Täze Zelandiýanyň iň irki ýaşaýjylary boldy. Polineziýa \ "aotearoa \" sözüni ulanyp, adyny "ak bulutly ýaşyl giňişlik" aňladýar. 1642-nji ýylda Gollandiýaly deňizçi Abel Tasman bu ýere gondy we oňa "Täze Zeeland" dakdy. 1769-njy ýyldan 1777-nji ýyla çenli Iňlis kapitany Jeýms Kuk Täze Zelandiýa baryp, kartalary gözden geçirdi we çyzdy. Şondan soň Iňlisler bu ýere köp sanly göçüp gelip, Täze Zelandiýany basyp alandygyny habar berdiler we adanyň Gollandiýa adyny "Täze Zelandiýa" iňlis diline "Täze Zelandiýa" diýip üýtgetdiler. 1840-njy ýylda Angliýa bu topragy Iňlis imperiýasynyň çägine goşdy. 1907-nji ýylda Angliýa Täze Zelandiýanyň garaşsyzlygyna razy bolup, Arkalaşygyň agalygyna öwrüldi. Syýasat, ykdysadyýet we diplomatiýa henizem Iňlisleriň gözegçiliginde boldy. 1931-nji ýylda Iňlis parlamenti Westminster kanunyny kabul etdi.Bu kanuna laýyklykda Täze Zelandiýa 1947-nji ýylda doly özbaşdaklyga eýe bolup, Arkalaşygyň agzasy bolmagynda galýar.

Döwlet baýdagy: uzynlygy 2: 1 ini bolan gorizontal gönüburçluk. Baýdak meýdançasy goýy gök, ýokarky çep tarapy Iňlis baýdagynyň gyzyl we ak "metr" nagşy, sag tarapynda ak araçäkli dört gyzyl bäş burçly ýyldyz bar. Dört ýyldyz asimmetrik tertipde ýerleşýär. Täze Zelandiýa Milletler Arkalaşygynyň agzasy. Gyzyl we ak "tüwi" nagyşlary Angliýa bilen däp bolan gatnaşyklary görkezýär; dört ýyldyz Günorta haç şekillendirýär, bu ýurduň günorta ýarym şarda ýerleşýändigini görkezýär, şeýle hem garaşsyzlygy we umydy alamatlandyrýar.

Täze Zelandiýanyň ilaty 4,177 million (2007-nji ýylyň mart aýy). Şolaryň arasynda Europeanewropaly immigrantlaryň nesilleri 78,8%, Maori 14,5%, Aziýalylar 6,7% boldy. Ilatyň 75% -i Demirgazyk adada ýaşaýar. Oklend sebitiniň ilaty ýurduň umumy ilatynyň 30,7% -ini emele getirýär. Paýtagt Wellington şäheriniň ilaty ýurduň umumy ilatynyň takmynan 11% -ini emele getirýär. Oklend ýurduň iň köp ilatly şäheridir; Günorta adadaky Kristhurch ýurtda ikinji orunda durýar. Resmi diller iňlis we maori. Umumy Iňlis, Maori Maori dilinde gürleýär. Residentsaşaýjylaryň 70% -i protestantizme we katoliklige ynanýarlar.

Täze Zelandiýa ykdysady taýdan ösen ýurt, maldarçylyk bolsa ykdysadyýetiniň esasyny düzýär. Täze Zelandiýanyň oba hojalygy we maldarçylyk önümleri eksporty umumy eksportynyň 50% -ini, goýun, süýt önümleri we ýüň ýüň eksporty dünýäde 1-nji ýerde durýar. Biri. Täze Zelandiýa dünýädäki iň uly mahmal garynja öndürijisi we eksportçysy bolup, önümçiligi dünýädäki umumy önümiň 30% -ini emele getirýär. Mineral ýataklaryna esasan kömür, altyn, demir magdany, tebigy gaz, şeýle hem kümüş, marganes, wolfram, fosfat we nebit girýär, ýöne ätiýaçlyklar uly däl. 30 million tonna nebit gorlary we 170 milliard kub metr tebigy gaz gorlary bar. Tokaý baýlyklary köp, tokaý meýdany 8,1 million gektar bolup, ýurduň meýdanynyň 30% -ini tutýar, şolardan 6,3 million gektar tebigy tokaý, 1,8 million gektar emeli tokaýdyr. Esasy önümler agaçlar, tegelek agaçlar, agaç pulpalary, kagyz we tagtalar. Bol balykçylyk önümleri.

Täze Zelandiýanyň senagatynda esasan süýt önümleri, ýorgan, azyk, çakyr, deri, temmäki, kagyz we agaç gaýtadan işlemek ýaly ýeňil pudaklarda oba hojalygy, tokaý we maldarçylyk önümlerini gaýtadan işlemek agdyklyk edýär we önümler esasan eksporta niýetlenendir. Oba hojalygy ýokary mehanizirlenen. Esasy ekinler bugdaý, arpa, süle we miwelerdir. Iýmit öz-özüne ýeterlik bolup bilmez we Awstraliýadan getirilmeli. Ösen maldarçylyk pudagy Täze Zelandiýanyň ykdysadyýetiniň esasyny düzýär. Maldarçylyk üçin ýer 13,52 million gektar bolup, ýurduň meýdanynyň ýarysyny tutýar. Süýt önümleri we et iň möhüm täze eksport önümleri. Gödek ýüňiň eksport mukdary dünýäde birinji orunda durýar we dünýädäki önümiň 25% -ini emele getirýär. Täze Zelandiýa balykçylyk önümlerine baý we dünýäde dördünji uly ykdysady zonadyr. 200 kilometrlik aýratyn ykdysady zonanyň balyk tutmak mümkinçiligi ýylda 500 000 tonna töweregi. Täze Zelandiýa täze gurşaw, ýakymly howa, ajaýyp görnüşler we syýahatçylyk merkezleri bar. Täze Zelandiýanyň ýerüsti peýza. Üýtgeşikliklerden doly. Demirgazyk adada wulkanlar we gyzgyn çeşmeler, Günorta adada bolsa buzluklar we köller bar. Şolaryň arasynda Demirgazyk adadaky Ruapehu dagynyň täsin gury ýerleri we 14 töweregi wulkan dünýäde seýrek wulkan geotermiki anomaliýa zolagyny emele getirýär. Bu ýerde 1000-den gowrak ýokary temperaturaly geotermiki çüwdürim paýlanýar. Gaýnap duran çeşmeleriň, fumarollaryň, gaýnap duran palçyk howuzlarynyň we geýzerleriň bu dürli görnüşleri Täze Zelandiýada ajaýyp täsinlik döredýär. Syýahatçylyk girdejisi Täze Zelandiýanyň jemi içerki önüminiň takmynan 10% -ini emele getirýär we süýt önümlerinden soň ikinji orunda durýan walýuta pudagydyr.

Wellington: Täze Zelandiýanyň paýtagty Wellington (Wellington) Täze Zelandiýanyň Demirgazyk adasynyň iň günorta çetinde ýerleşýär we Kuk bogazynyň bokurdagyny bogýar. Üç tarapynda ýaşyl depeler bilen gurşalan, bir tarapynda deňze seredýär we Port Nikolson gujagynda saklaýar. Tutuş şäher gök öwüsýän, howa arassa we dört möwsüm bahar ýaly. Wellington ýalňyş zolakda ýerleşýär Deňziň golaýyndaky tekiz ýerden başga tutuş şäher daglarda gurlupdyr. 1855-nji ýylda bolup geçen uly ýer titremesi porta uly zeper ýetirdi. Wellington indi 1948-nji ýyldan soň gaýtadan guruldy. Ilaty 424,000 (2001-nji ýylyň dekabry).

Biziň eramyzyň X asyrynda polineziýalylar bu ýerde mesgen tutupdyrlar. Angliýa 1840-njy ýylda ýerli Maori patriarhy bilen şertnama baglaşandan soň, bu ýere köp sanly Iňlis immigranty geldi. Ilki bilen Iňlisler "Britaniýa" diýmegi aňladýan ýeri "Britaniýa" diýip atlandyrdylar. Soňra şäher kem-kemden häzirki derejesine çenli giňeldi. Şäher 1815-nji ýylda Napoleony ýeňen we 1865-nji ýylda paýtagt hökmünde saýlanan Iňlis ýyldyzy Wellington gersogynyň adyny göterdi.

Wellington Täze Zelandiýanyň milli syýasy, senagat we maliýe merkezidir. Wellington şäherindäki Nikolson porty, Oklendden soň ýurtda ikinji orunda durýar we 10,000 tonna gämi duralgasyna çykyp biler.

Wellington Pacificuwaş ummanyň meşhur syýahatçylyk mekanydyr. Şäherde saklanyp galan gadymy binalarda Günorta Pacificuwaş ummanyň iň ajaýyp agaç desgalarynyň biri bolan 1876-njy ýylda gurlan hökümet binasy, 1866-njy ýylda gurlan ajaýyp Pol sobory we 1904-nji ýylda gurlan şäher häkimligi bar. Meşhur söweş ýadygärligi 1932-nji ýylda guruldy. Karillonda 49 sany jaň bar. Bu jaňlar Birinji jahan urşy döwründe söweşe gatnaşan Täze Zelandiýalylaryň atlary bilen ýazylýar. Wellington şäheriniň günorta-günbatarynda ajaýyp Wiktoriýa dagy we Wiktoriýa dagynyň demirgazygynda ýerleşýän Caingaro milli emeli tokaýy bar, meýdany 150,000 gektar bolup, uzynlygy 100 kilometre ýetýär. Bu dünýädäki iň uly emeli tokaýlaryň biridir.

Oklend: Täze Zelandiýanyň iň uly şäheri we iň uly deňiz porty, Oklend (Oklend) Täze Zelandiýanyň Demirgazyk adasyndaky Waýtemata aýlagy bilen Manakao portunyň arasyndaky dar Oklend Isthmusda ýerleşýär. Ini bary-ýogy 26 kilometre barabardyr. Tutuş şäher wulkan külüniň üstünde gurlup, bu sebitde ýok bolup giden 50 töweregi wulkan şemaly we depe bar. Oklendde ýumşak howa we ýagyş köp. Şäheriň günortasyndaky Waýkato derýasynyň basseýni Täze Zelandiýanyň iň baý çopan ýerlerinden biridir.

Oklend Täze Zelandiýanyň egin-eşik, dokma önümleri, azyk önümleri, elektrik enjamlary, mebel, polat we ş.m., şeýle hem gurluşyk materiallary, maşyn öndürmek, gämi gurluşygy we şeker öndürmek ýaly esasy senagat bazasydyr. Oklend amatly transporta eýedir we milli deňiz we howa gatnawlarynyň merkezidir. Demir ýollar we awtoulag ýollary ýurduň ähli künjeklerine birikdirildi. Portuň göwrümi we geçirijisi ýurtda ilkinji bolup durýar. Bu ugurlar Günorta Pacificuwaş ummanyna, Gündogar Aziýa we Europeewropa we Amerikanyň köp ýurtlaryna ýa-da sebitlerine eltýär. Mangele şäherinde ýurduň iň uly halkara howa menzili bar. Şäherdäki esasy medeni guramalara Uruş ýadygärlik muzeýi, Oklend şäher sungat galereýasy, jemgyýetçilik kitaphanasy, Oklend uniwersiteti, şäher häkimligi we mugallymlar kollejleri girýär. Suwa düşmek we serf etmek üçin plýaacheslar, golf meýdançalary, stadionlar, seýilgähler we goralýan ýerler bar.

Oklend ösen syýahatçylyk pudagy bolan ajaýyp bag şäheridir. Günorta Pacificuwaş ummany-Oklend arslan seýilgähinde iň uly safari seýilgähi, Täze Zelandiýanyň iň uly oýun meýdançasy “blemgoşar täsinligi”, hoşboý ysly çakyr öndürýän piwo we deňiz ösümliklerini we haýwanat dünýäsini birleşdirýän “suwasty dünýä” bar. Maori ata-babalarynyň görkezişleri bar. Hytaýyň senetçilik taryhy muzeýinde transportda we tehnologiýada täze ösüşleri görkezýän häzirki zaman muzeýi bar. Oklendiň daşyny gurşap alan Waýtemata duralgasy we Manakau duralgasy deňizde ýüzmek üçin meşhur ýerlerdir. Her dynç güni, gök aýlagda reňkli ýelkenli gaýyklar deňziň üstünden geçýär. Şonuň üçin Oklendde “ýelkenli şäher” abraýy bar.