Tá achar 301,318 ciliméadar cearnach ag an Iodáil. Lonnaithe i ndeisceart na hEorpa, lena n-áirítear Leithinis Apennine, an tSicil, an tSairdín agus oileáin eile. Teorainneacha sí an Fhrainc, an Eilvéis, an Ostair agus an tSlóivéin leis na hAlpa mar bhac ó thuaidh, agus tugann sí aghaidh ar an Meánmhuir, an Mhuir Aidriad, an Mhuir Iónach agus an Mhuir Thír Eoghain soir, siar agus ó dheas. Tá an cósta níos mó ná 7,200 ciliméadar ar fad. Is ceantair chnoic iad ceithre chúigiú den chríoch iomlán. Tá Alpanna agus Apennines ann. Tá Mont Blanc ar an teorainn idir an Iodáil agus an Fhrainc 4810 méadar os cionn leibhéal na farraige, sa dara háit san Eoraip; laistigh den chríoch tá an Mount Vesuvius cáiliúil agus an bolcán gníomhach is mó san Eoraip-Mount Etna. Is í an abhainn Po an abhainn is mó. I measc na lochanna is mó tá Lake Garda agus Lake Maggiore. Tá aeráid fothrópaiceach sa Mheánmhuir i bhformhór na gceantar.

Tá an tír roinnte ina 20 réigiún riaracháin, 103 cúige san iomlán, agus 8088 cathair (baile). Is iad na 20 réigiún riaracháin: Piedmont, Valle blianaAosta, Lombardy, Trentino Alto Adige, Veneto, Friuli-Venezia Giulia, Liguria, Emilia-Romagna, Torto Scana, Umbria, Lazio, Marche, Abruzi, Molise, Campania, Puglia, Basilicata, Calabria, an tSicil, an tSairdín.

Ó 2000 go 1000 RC, bhog pobail Ind-Eorpacha isteach go leanúnach. Ba í an tréimhse ó 27 go 476 RC tréimhse Impireacht na Róimhe. Sa 11ú haois, thug na Normannaigh ionradh ar dheisceart na hIodáile agus bhunaigh siad ríocht. Ón 12ú go dtí an 13ú haois, roinn sé go leor ríochtaí, príomhoidí, cathracha uathrialacha agus críocha beaga feodach. Ón 16ú haois, bhí an Fhrainc, an Spáinn agus an Ostair i seilbh na hIodáile i ndiaidh a chéile. Bunaíodh Ríocht na hIodáile i Márta 1861. I Meán Fómhair 1870, rinne arm na ríochta an Róimh a cheansú agus athaontú faoi dheireadh. Nuair a thosaigh an Chéad Chogadh Domhanda i 1914, bhí an Iodáil neodrach ar dtús, agus ansin sheas sí ar thaobh na Breataine, na Fraince agus na Rúise chun cogadh a dhearbhú ar an nGearmáin agus an Ostair agus bua a fháil. Ar 31 Deireadh Fómhair, 1922, bhunaigh Mussolini rialtas nua agus thosaigh sé ag cur riail faisisteach i bhfeidhm. Nuair a thosaigh an Dara Cogadh Domhanda i 1939, bhí an Iodáil neodrach ar dtús agus bhuaigh an Ghearmáin sa Fhrainc. Chuaigh sí isteach sa Ghearmáin i Meitheamh 1940 agus dhearbhaigh sí cogadh ar an mBreatain agus ar an bhFrainc. Scriosadh Mussolini i mí Iúil 1943. Ar 3 Meán Fómhair na bliana céanna, shínigh comh-aireachta Bardolio a cheap an rí comhaontú airm leis na Comhghuaillithe. Ghéill an Iodáil gan choinníoll agus dhearbhaigh sí cogadh ar an nGearmáin i mí Dheireadh Fómhair. Reáchtáladh reifreann i Meitheamh 1946 chun deireadh a chur go foirmiúil leis an monarcacht agus Poblacht na hIodáile a bhunú.

Bratach náisiúnta: Tá sé dronuilleogach le cóimheas faid go leithead 3: 2. Tá dromchla na brataí comhdhéanta de thrí dhronuilleog ingearacha comhthreomhara agus chomhionanna atá ceangailte le chéile, atá glas, bán agus dearg in ord ó chlé go deas. Bhí an dath céanna ar bhratach bhunaidh na hIodáile agus a bhí ar bhratach na Fraince, agus athraíodh an gorm go glas i 1796. De réir na dtaifead, i 1796 d’úsáid Léigiún Iodálach Napoleon na bratacha glasa, bán agus dearga a dhear Napoleon féin. Bunaíodh Poblacht na hIodáile i 1946, agus ainmníodh an bhratach tricolor glas, bán agus dearg go hoifigiúil mar bhratach náisiúnta na Poblachta.

Tá daonra iomlán de 57,788,200 san Iodáil (ag deireadh 2003). Is Italánaigh iad 94% de na cónaitheoirí, agus tá Fraincis, Laidin, Rómhánach, Friuli, srl. I measc na mionlach eitneach. Labhair Iodáilis, Fraincis agus Gearmáinis i roinnt réigiún. Creideann mórchuid na gcónaitheoirí sa Chaitliceachas.

Is tír atá forbartha go heacnamaíoch í an Iodáil. Sa bhliain 2006, ba é a holltáirgeacht náisiúnta ná US $ 1,783.959 billiún, ag rangú an seachtú háit ar domhan, le luach per capita de US $ 30,689. Mar sin féin, i gcomparáid le tíortha forbartha eile san iarthar, tá na míbhuntáistí ag an Iodáil maidir le heaspa acmhainní agus tús déanach sa tionscal. Tugann an Iodáil aird, áfach, ar bheartais eacnamaíocha a choigeartú go tráthúil, leagann sí tábhacht le taighde agus tabhairt isteach teicneolaíochtaí nua, agus cuireann sí forbairt eacnamaíoch chun cinn. Is tionscal próiseála é an tionscal den chuid is mó, braitheann an fuinneamh agus na hamhábhair a theastaíonn ar allmhairí eachtracha, agus tá níos mó ná aon trian de tháirgí tionsclaíocha le honnmhairiú. Tá na fiontair rannpháirteacha forbartha go réasúnta. Tá acmhainn phróiseála amhola bliantúil na hIodáile thart ar 100 milliún tonna, ar a dtugtar "Scaglann na hEorpa"; tá a aschur cruach sa dara háit san Eoraip; tá an tionscal plaistigh, déantúsaíocht tarracóirí agus tionscal cumhachta i measc an domhain is fearr ar domhan. . Tá áit thábhachtach ag fiontair bheaga agus mheánmhéide sa gheilleagar. Cruthaíonn na fiontair seo beagnach 70% den OTI, mar sin tugtar "ríocht na bhfiontar beag agus meánmhéide orthu." Is í an trádáil eachtrach príomhcholún gheilleagar na hIodáile, le barrachas sa trádáil eachtrach bliain i ndiaidh bliana, rud a chiallaíonn gurb í an tríú tír barrachais trádála is mó ar domhan tar éis na Seapáine agus na Gearmáine. Peitriliam, amhábhair agus bia den chuid is mó atá san allmhairí, agus is táirgí tionsclaíocha éadroma iad onnmhairí den chuid is mó mar innealra agus trealamh, táirgí ceimiceacha, fearais tí, teicstílí, éadaí, bróga leathair, seodra óir agus airgid. Is san Eoraip atá an margadh eachtrach den chuid is mó, agus is iad an tAontas Eorpach agus na Stáit Aontaithe na príomhspriocanna allmhairithe agus onnmhairithe. Is é atá sa limistéar talún arúil talmhaíochta ná thart ar 10% d’achar iomlán na tíre. Tá acmhainní turasóireachta saibhir san aeráid, aeráid tais, radharcra álainn, go leor iarsmaí cultúrtha, tránna agus sléibhte maithe, agus bóithre ag leathnú i ngach treo. Is foinse thábhachtach é ioncam turasóireachta chun easnamh na tíre a chúiteamh. Tá láimhdeachas de 150 trilliún lire (thart ar 71.4 billiún dollar SAM) ag tionscal na turasóireachta, arb ionann é agus thart ar 6% den OTI, agus glanioncam de thart ar 53 trilliún lire (thart ar 25.2 billiún dollar SAM). Is iad na príomhchathracha turasóireachta an Róimh, Florence agus an Veinéis.

Ag labhairt di ar shibhialtacht ársa na hIodáile, smaoineoidh daoine láithreach ar Impireacht na Róimhe ársa, cathair ársa Pompeii a scriosadh roimh 1900, Túr Leanún Pisa a bhfuil cáil dhomhanda uirthi, agus Florence, áit bhreithe na hAthbheochana. , Cathair álainn uisce na Veinéise, an Arena Rómhánach ársa, ar a dtugtar an t-ochtú hiontas ar domhan, agus mar sin de.

Tá fothracha Pompeii ar cheann de na Láithreáin Oidhreachta Domhanda atá faofa ag UNESCO. I 79 AD, cuireadh cathair ársa Pompeii báite tar éis brúchtadh Mount Vesuvius in aice láimhe, agus a thochailt ag seandálaithe na hIodáile ina dhiaidh sin, is féidir le daoine saol sóisialta ré ársa na Róimhe a fheiceáil ó fhothracha Pompeii. Sna 14-15 haois AD, d’éirigh le litríocht agus ealaín na hIodáile gan fasach agus tháinig siad mar áit bhreithe na gluaiseachta Eorpach “Renaissance”. Thug Dante, Leonardo, Michelangelo, Raphael, Galileo, agus máistrí cultúrtha agus eolaíochta eile cultúr an duine Chuir an dul chun cinn go mór leis. Sa lá atá inniu ann, is féidir foirgnimh iontacha ré na Róimhe ársa agus pictiúir, deilbh, séadchomharthaí agus iarsmaí cultúrtha ré na hAthbheochana a chaomhnú go cúramach ar fud na hIodáile. Is stór náisiúnta í oidhreacht chultúrtha agus ealaíne shaibhir na hIodáile agus foinse neamhleithleach d’fhorbairt na turasóireachta. Meallann an suíomh geografach uathúil agus na dálaí aeráide, an líonra iompair farraige, talún agus aeir dea-nasctha, na saoráidí seirbhíse tacaíochta le hacmhainní turasóireachta, agus an connradh cultúrtha a théann isteach i ngach gné de shaol daoine 30 go 40 milliún turasóir ón gcoigríoch chun na hIodáile gach bliain. Dá bhrí sin tá an turasóireacht mar bhunchloch gheilleagar náisiúnta na hIodáile.

An Róimh: Is sibhialtacht ársa Eorpach í an Róimh, príomhchathair na hIodáile, a bhfuil stair ghlórmhar aici. Toisc go bhfuil sí tógtha ar 7 gcnoc agus go bhfuil stair fhada aici, tugtar "Seacht gCnoc" uirthi. "Cathair" agus "Cathair Shíoraí". Tá an Róimh suite ar Abhainn Tiber i lár Leithinis Apennine, le hachar iomlán de 1507.6 ciliméadar cearnach, a bhfuil an limistéar uirbeach 208 ciliméadar cearnach de. Tá cathair na Róimhe anois comhdhéanta de 55 limistéar cónaithe le daonra de thart ar 2.64 milliún. I stair na Róimhe de thart ar 2,800 bliain, ón 8ú haois RC go 476 AD, bhí tréimhse ghlórmhar Róimh an Oirthir agus an Iarthair ann. Sa bhliain 1870, ghabh arm Ríocht na hIodáile an Róimh agus cuireadh cúis aontú na hIodáile i gcrích. I 1871, bhog príomhchathair na hIodáile ar ais go dtí an Róimh ó Fhlórans.

Glactar leis an Róimh mar an "músaem staire faoin aer" is mó ar domhan. Tá an t-amfaitéatar Rómhánach ársa sa Róimh, ar a dtugtar an Colosseum freisin, ceann de na hocht áit spéise is mó ar domhan, a tógadh sa chéad haois AD. Clúdaíonn an foirgneamh ubhchruthach seo limistéar de thart ar 20,000 méadar cearnach agus tá imlíne 527 méadar aige. Is siombail é d’Impireacht na Róimhe ársa. Ar an dá thaobh den Ascaill Impiriúil leathan tá an Seanad, an scrín, Scrín na Maighdine agus roinnt teampaill cháiliúla, mar an Pantheon. Ó thuaidh ó shuíomh an réimse faoin aer seo, tá an áirse buacach a thaifeadann éachtaí thuras an Impire Severo go dtí an Pheirs, agus ó dheas tá Áirse Triumphal Tidu, a thaifeadann bua an impire in aistear thoir Iarúsailéim. Ní fada ó dheas ó Áirse Triumphal Tidu, tá ceann eile mar chuimhneachán. An áirse triumphal is mó sa Róimh a thóg Constantine the Great thar tíoránach Nero. Is é Margadh Traiano ar an taobh thoir den Ascaill Impiriúil lárionad tráchtála na Róimhe ársa. In aice leis an margadh tá colún triumphal 40 méadar ar airde le faoisimh bíseach a léiríonn scéal thuras Traiano the Great chuig Abhainn na Danóibe. Tá an Piazza Venezia i lár na cathrach ársa 130 méadar ar fhad agus 75 méadar ar leithead. Is é pointe cruinnithe roinnt príomhshráideanna sa chathair. Ar thaobh na láimhe clé den chearnóg tá Pálás na Veinéise, foirgneamh ársa de chuid na hAthbheochana, agus ar thaobh na láimhe deise tá foirgneamh Chuideachta Árachais Veinéiseach atá cosúil le stíl leis an bPálás Veinéiseach. Ina theannta sin, cuimsíonn an Pálás maorga Dlí agus Cirt, an Piazza Navona iontach agus Basilica Naomh Peadar stíl ealaíne na hAthbheochana. Tá na céadta músaem sa Róimh, lena n-áirítear bailiúcháin de sheoda ealaíne na hAthbheochana.

Tá go leor tobair i gcathair na Róimhe. Tógadh an Fountain Trevi is cáiliúla i 1762 AD. I measc na dealbha de Poseidon i lár an tobair, is ionann dhá dhealbh farraige agus an cuan socair agus an cuan corraitheach, agus is ionann na ceithre bandia agus ceithre shéasúr an earraigh, an tsamhraidh, an fhómhair agus an gheimhridh.

Torino: Is í an tríú cathair is mó san Iodáil, ceann de na mórionaid tionsclaíocha, agus príomhchathair Piedmont. Suite i ngleann uachtarach Abhainn Po, 243 mhéadar os cionn leibhéal na farraige. Tá an daonra thart ar 1.035 milliún.

Tógadh é le linn Impireacht na Róimhe mar shuíomh tábhachtach míleata. Ba státchathair uathrialach í le linn na hAthbheochana sa Mheán-Aois. I 1720, ba í príomhchathair Ríocht na tSairdín í. Á áitiú ag an bhFrainc i gCogaí Napoleon. Ó 1861 go 1865, ba í príomhchathair Ríocht na hIodáile í. Ag deireadh an 19ú haois, bhí sé ina ionad tábhachtach tionscail éadrom san iarthuaisceart. Tar éis an Dara Cogadh Domhanda, d’fhorbair an tionscal go gasta, go háirithe an tionscal déantúsaíochta gluaisteán. Anois tá sé ar cheann de na hionaid tionsclaíocha is mó sa tír, go leor fiontar mór nua-aimseartha, agus tá aschur Fiat Automobile sa chéad áit sa tír. Ar bhonn hidreachumhachta saor sna hAlpa, dírigh ar thionscail atá dian ar theicneolaíocht a fhorbairt, lena n-áirítear innill, uirlisí meaisín, leictreonaic, fearais leictreacha, ceimic, imthacaí, aerárthaí, uirlisí beachtais, méadair agus tionscail muinisin. Le linn an Dara Cogadh Domhanda, bhí sé ina ionad tábhachtach déantúsaíochta arm don Iodáil agus don Ghearmáin. Tá an tionscal déanta cruach cumhachta forbartha go réasúnta. Tá clú air mar gheall ar a sheacláid agus a fhíonta éagsúla. Iompar forbartha.

Is mol iompair é Torino as a dtagann Mont Blanc (an teorainn idir an Fhrainc agus an Iodáil) agus Tollán Grand Saint Bernard (an teorainn idir an Iodáil agus an Eilvéis). Tá iarnróid agus bóithre ag nascadh cathracha móra sa tír chomh maith le Lyon, Nice agus Monacó sa Fhrainc. Tá aerfoirt agus héileacaptair idirnáisiúnta ann.

Is cathair ársa chultúrtha agus ealaíne í Torino. Tá go leor cearnóga sa chathair, go leor bailiúcháin d’eadchomharthaí ealaíne agus ailtireachta na hAthbheochana. Tá Eaglais San Giovanni Battista, Eaglais Waldensian, agus palaces só. Tá go leor páirceanna ar bhruach clé Abhainn Po. Le músaeim staire agus ealaíne. Tá Ollscoil Torino ann freisin, a bunaíodh i 1405, roinnt ollscoileanna eolaíochta agus innealtóireachta, Ardscoil Náisiúnta Ceoil Joseph Verdi, agus an tIonad Taighde agus Turgnamhach Nua-Eolaíochta agus Teicneolaíochta.

Milan: An dara cathair is mó san Iodáil, príomhchathair na Lombardia. Tá sé suite in iarthuaisceart an Po Plain agus i gcos theas na nAlp. Tógadh é sa cheathrú haois RC. I 395 AD, ba í príomhchathair Impireacht Rómhánach an Iarthair. Scriosadh an chathair beagnach go hiomlán in dhá chogadh leis an Impireacht Naofa Rómhánach i 1158 agus 1162. Áitithe ag Napoleon i 1796, tógadh é mar phríomhchathair Phoblacht Milan an bhliain dar gcionn. Ionchorpraíodh i Ríocht na hIodáile i 1859. An t-ionad tionsclaíoch, tráchtála agus airgeadais is mó sa tír. Tá tionscail ann mar ghluaisteáin, eitleáin, gluaisrothair, fearais leictreacha, trealamh iarnróid, déantúsaíocht miotail, teicstílí, éadaí, ceimiceáin agus bia. Moil iarnróid agus mhórbhealaigh. Tá aibhneacha Ticino agus Ada, fo-aibhneacha chanáil Tongbo. Tá Ardeaglais Milan ar cheann de na foirgnimh marmair Ghotacha is mó san Eoraip. Tógadh é i 1386. Tá Pálás cáiliúil na nEalaíon Brera, Amharclann agus Músaem La Scala ann freisin.