Iran, oo ah magaca buuxa ee Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iiraan, waxay leedahay bed ballaciisu yahay 1.645 milyan oo kiilomitir oo laba jibbaaran. Waxay ku taal koonfur-galbeed Aasiya, waxay xuduud la leedahay dalalka Armenia, Azerbaijan, Turkmenistan xagga woqooyi, galbeedka Turkiga iyo Ciraaq, bariga Pakistan iyo Afghanistan, iyo gacanka Beershiya iyo Gacanka Cumaan dhanka koonfureed. Waa dal plateau ah, jooggeeduna guud ahaan waa inta u dhexeysa 900 iyo 1500 mitir. Waxaa jira buuraha Erbz ee waqooyiga, iyo Demawande Peak ayaa 5670 mitir ka sarreysa heerka badda, taas oo ah tan ugu sareysa Ciraaq. Waxaa jira buuro Zagros oo dhaca galbeedka iyo koonfur galbeed, iyo wabiyada jiqda ah ee bariga, sameysana lamadegaanno badan. Meelaha xeebta ee Caspian ee waqooyiga, Gacanka Beershiya ee koonfurta iyo Gacanka Cumaan waa daadad daadad ah. Webiyada ugu waaweyn waa Karulun iyo Sefid. Badda Caspian waa harada ugu weyn adduunka ee milixdu ku jirto, bangiga koonfureedna waxaa iska leh Iiraan. Meelaha bariga iyo beriga ah ee Iiraan waxay ka tirsan yihiin dhul-beereedka cimilada hoose iyo cimilada lamadegaanka, kuwaas oo ah kuwo qalalan oo aan roob yareyn, oo leh isbeddello waaweyn oo qabow iyo kuleyl leh. Meelaha buuraleyda galbeed badanaa waxay ka tirsan yihiin cimilada badda Dhexe. Xeebta Badda Caspian waa mid dhexaad ah oo qoyan, celcelis ahaan roobab sanadle ah oo ka badan 1,000 mm. Celceliska roobab sanadlaha ah ee Bartamaha Plateau ayaa ka hooseeya 100 mm.

Dalku wuxuu u qaybsan yahay 27 gobol, 195 gobal, 500 degmo, iyo 1581 magaalo.

Iran waa ilbaxnimo qadiim ah oo taariikh leh afar ilaa shan kun oo sano.Waxaa taariikhda lagu magacaabaa Beershiya, taariikhda iyo dhaqanka la duubay wuxuu bilaabmay 2700 dhalashadii Ciise ka hor, taariikhda Shiinaha waxaa loogu yeeraa nasasho nabadeed. Iiraaniyiin asal ahaan Indo-Yurub ah ayaa soo muuqday wixii ka dambeeyay 2000 dhalashadii Ciise ka hor. Qarnigii 6-aad ee dhalashadii Ciise ka hor, boqortooyadii Achaemenid ee boqortooyadii hore ee Beershiya ayaa mar kobcisay. Intii lagu gudajiray xukunkii Daariyos I, oo ahaa boqorkii saddexaad ee boqortooyadii (521-485 BC), soohdinta boqortooyadu waxay ka bilaabataa daafaha Amu Darya iyo Indus ee bariga, bartamaha iyo hoose ee wabiga Niil ee galbeedka, Badda Madoow iyo Badda Caspian ee woqooyiga, iyo Gacanka Beershiya ee koonfurta. Sannadkii 330-kii dhalashadii Ciise ka hor, Boqortooyadii hore ee Beershiya waxaa burburiyey Macedonia iyo Alexander. Markii dambe wuxuu aasaasay nasashada nasashada, Sassanid. Qarnigii 7aad ilaa 18aad ee miilaadiga, Carab, Turki iyo Mongolis si isdaba joog ah ayey u soo duuleen. Dhamaadkii qarnigii 18-aad, waxaa la aasaasay Boqortooyada Kaijia. Bilowgii qarnigii 19, waxay noqotay gumeysi-hoosaad Ingiriiska iyo Ruushka. Boqortooyada Pahlavi waxaa la aasaasay 1925. Wadanka waxaa loo bixiyay Iran 1935. Jamhuuriyadda Islaamiga ah ee Iran waxaa la aasaasay 1978.

Calanka qaranka: Waa afargeesle, cabirka dhererka iyo ballaca wuxuu ku saabsan yahay 7: 4. Dusha sare ilaa hoos, waxay ka kooban tahay saddex xargo oo is barbar socda oo cagaar, caddaan iyo casaan ah. Bartamaha baarka cad ee jiifka ah, qaabka casaanka Iran ee casaanka ah ayaa lagu shubay. Isgoyska cad, cagaar, iyo casaan, "Eebbe weyne" ayaa lagu qoray Carabi, 11 weedhood oo ku kala yaal dhinacyada sare iyo hoose, 22 jumladood guud ahaan. Tani waa in lagu xuso Maalinta Guusha ee Kacaankii Islaamka-Febraayo 11, 1979, kalandarka qorraxda Islaamka waa Nofeembar 22. Cagaarka ku dul yaal calanka wuxuu metelaa beeraha wuxuuna astaan ​​u yahay nolosha iyo rajada; caddaanku wuxuu astaan ​​u yahay karaamada iyo daahirnimada; casaanku wuxuu muujinayaa in Iiraan ay hodan ku tahay kheyraadka macdanta.

Wadarta dadka reer Iran waa 70.49 milyan (natiijooyinka tirakoobka lixaad ee Iran ee bishii Noofambar 2006). Gobollada tirada dadka ku urursan ay yihiin Tehran, Isfahan, Fars iyo Azerbaijan East. Beershiyaanku waxay ka kooban yihiin 51% dadweynaha dalka, Azerbaijan-na waxay leeyihiin 24%, Kurdiyiintuna waa 7%, inta soo hartayna waa qowmiyadaha laga tirada badan yahay sida Carabta iyo Turkmen. Afka rasmiga ahi waa Beershiya. Islaamku waa diinta dawladda, 98.8% dadka degan waxay aaminsan yihiin Islaamka, kuwaas oo 91% ay yihiin Shiico halka 7.8% ay yihiin Sunni.

Iiraan waxay hodan ku tahay saliida iyo gaaska dabiiciga. Keydka shidaalka ee la xaqiijiyay waa 133.25 bilyan oo foosto, isagoo kaalinta labaad ka galay adduunka. Kaydka gaaska dabiiciga ee la xaqiijiyay waa 27.51 trillion mitir kuyuubik, oo u dhiganta 15.6% wadarta keydka adduunka, marka laga reebo Ruushka, iyo kan labaad ee adduunka. Saliidu waa halbawlaha dhaqaalaha Iiraan Dakhliga soo gala shidaalka wuxuu kabadanyahay in kabadan 85% dakhliga sarifka lacagaha qalaad Iiraan waa wadanka labaad ee dhoofiya saliida xubnaha OPEC.

Kaymaha ayaa ah ilaha dabiiciga ee labaad ee Iran ugu weyn marka laga reebo saliida, waxayna ku fadhidaa dhul dhan 12.7 milyan oo hektar. Iran waxay hodan ku tahay wax soo saarka biyaha caviar waa mid caan ka ah aduunka. Iiraan waxay hodan ku tahay miraha iyo miraha la qalajiyey, Pistachios, tufaax, canab, timir IWM ayaa lagu iibiyaa gudaha iyo dibada, wadarta wax soosaarka pistachios-ka Iran 2001 waxay ahayd 170,000 tan, mugga dhoofinta wuxuu ahaa ilaa 93,000 tan, sarifka lacagaha qalaadna wuxuu kasbaday US $ 288 million. Dhoofiyaha ugu weyn ee pistachios. Roogga rooga ee reer Faaris oo leh taariikh ka badan 5,000 sano ayaa caan ka ah adduunka oo dhan, iyo farshaxankiisa wanaagsan, qaababka quruxda badan, iyo isku-habboonaanta midabku wuxuu daadiyay akhris-tira aan tiro lahayn. Maanta, rooga Beershiyadu waxay noqdeen badeecadaha waaweyn ee dhoofinta badan ee Iiraan adduunka looga yaqaan. Warshadaha kale waxaa ka mid ah dharka, cuntada, qalabka dhismaha, roogaga, sameynta waraaqaha, korontada, kiimikooyinka, gawaarida, metallurgy, steel iyo mashiinada wax soo saarka. Beeraha ayaa waxyar dib udhacay heerka digriigana wuu hooseeyaa.

Iiraan waxay kamid tahay ilbaxnimooyinkii hore ee caanka ahaa. Kumanaan sanadood, dhaqan qurux badan oo qurux badan ayaa la abuuray. "Xeerka Caafimaadka" ee uu qoray aqoonyahankii weynaa ee cilmiga caafimaadka Avicenna qarnigii 11aad wuxuu saameyn weyn ku yeeshay horumarka caafimaad ee wadamada Aasiya iyo Yurub. Iiraaniyiintu waxay dhisteen goobtii ugu horreysay ee cilmiga xiddigiska adduunka waxayna ikhtiraaceen diskiga qorrax dhaca oo asal ahaan la mid ah saacadda maanta la wadaago. Gabayga hal-abuurka ah "Buugga Boqorrada" ee uu tiriyey abwaan Ferdósi iyo Sadie's "The Rose Garden" ma aha oo keliya khasnadaha suugaanta Beershiya, laakiin sidoo kale waa khasnadaha dunida suugaanta adduunka.

Tehran: Horaantii 5,000 oo sano ka hor, Iran waxay abuurtay ilbaxnimo qadiim ah oo quruxsan, si kastaba ha noqotee, Tehran waxay horumarisay caasimad ahaan muddo ku dhow 200 sano. Sidaa darteed, dadku waxay ugu yeeraan Tehran caasimadda cusub ee dalkii hore. Ereyga "Tehran" waxaa loola jeedaa "buur hoosteeda" Beershiyiintii hore. Qarnigii 9aad ee miilaadiyada, wali waxay ahayd tuulo yar oo ku dhex qarsoon geedaha feniga ah.Waxay soo ifbaxday qarnigii 13aad.Waa ilaa 1788 kii in Kaiga Dynasty ee Iiraan ay caasimad ka dhigato. Wixii ka dambeeyay 1960s, kororka degdegga ah ee saliidda Iiraan awgeed, magaaladu waxay sidoo kale gaadhay horumar aan horay loo arag waxayna noqotay magaalo ballaaran oo mashquul badan. Waqtigaan la joogo, maahan oo kaliya magaalada ugu weyn Iran, laakiin sidoo kale waa magaalada ugu weyn Galbeedka Aasiya. Waxaa ku nool 11 milyan.

Tehran waxay in ka badan 100 kiilomitir u jirtaa Caspian Sea, oo ay kala go'do buuraha waaweyn ee Alborz, magaalada oo dhan waxaa laga dhisay buur dhinaceeda, woqooyiga waa sarreysaa, koonfurtuna way hooseysaa, laba waab oo ballaaran oo toosan ayaa dhex mara magaalada. Waqooyi-Koofur iyo Bariga-Galbeed. Koofurta waxaa ku yaal dhismooyin badan oo qadiimi ah, suuqyo badan oo halkan kuyaala wali waxay hayaan qaabkii Beershiyadii hore. Waqooyiga Magaalada waa dhisme casri ah, oo leh makhaayado heer sare ah iyo dukaamo kala duwan, ubaxyo qurux badan iyo ilo, taasoo magaalada oo dhan ka dhigeysa mid cusub oo qurux badan. Iskusoo wada duuboo, ma jiraan dhismooyin dhaadheer oo badan.Dadka ayaa jecel bungalow leh barxado, oo xasilloon oo raaxo leh. Maaddaama ay caasimad u tahay waddan qadiim ah, Tehran waxay leedahay matxafyo badan. Taallada Xusuusta Xorriyadda waa mid qurux badan oo qaab cusub u dhiganta, waana albaabka laga galo magaalada Tehran. Dhismaha granite-ka cusub, qasrigii xagaaga ee boqorkii hore ee Pahlavi, waxaa loo badalay "Matxafka Qasriga Dadka" kadib markii la afgembiyay boqortooyadii oo loo furay dadweynaha. Matxafka roogga ee qaab-dhismeedka cusub ee caanka ah waxaa ku yaal in ka badan 5,000 roogag qaali ah laga soo bilaabo qarnigii 16aad illaa 20aad oo laga soo ururiyey dhammaan Iran. Maaddaama qolku haysto heerkul joogto ah oo ah 20 digrii iyo huur isu dheellitiran, midabka shaybaarrada roogga ayaa had iyo jeer dhalaalaya oo dhalaalaya Roogga ugu da'da weyn wuxuu leeyahay taariikh 450 sano ah. Magaalada Tehran waxaa kale oo ku yaal matxafyo hidaha iyo dhaqanka ah, Beerta la yiraahdo "Lalle Park" iyo kan ugu weyn "Bazaar" (suuq) ku yaal caasimada, kuwaas oo dhammaantood ka tarjumaya kumanaan sano oo dhaqan wanaagsan oo Beershiya ah Masaajidka Khomeini ee dhowaan la dhisay ayaa xitaa ka sii qurux badan oo aad u qurux badan. Maaddaama ay caasimad u tahay waddan Islaami ah, Tehran sidoo kale waxay leedahay in ka badan kun masaajid, mar kasta oo ay timaaddo waqtiga salaadda, codadka masaajidyada kala duwan way iska jawaabaan midba midka kale waana cibaado iyo maamuus.