Portugaliýa, Portugaliýa Respublikasynyň doly ady 91,900 inedördül kilometr meýdany eýeleýär (2005-nji ýylyň Dekabr aýy). Iberiýa ýarym adasynyň günorta-günbatar böleginde Europeewropada ýerleşýär. Gündogarda we demirgazykda Ispaniýa, günorta-günbatarda bolsa Atlantik ummany bilen serhetleşýär. Kenar ýakasynyň uzynlygy 800 kilometrden gowrak. Theer demirgazykda beýik we günortada pes, esasan daglar we depeler. Demirgazyk bölegi Meseta platosy; merkezi dag meýdany ortaça 800-1000 metr, Estrela depesi bolsa deňiz derejesinden 1991 metr beýiklikde; günorta we günbatar degişlilikde depeler we kenar düzlükleri. Esasy derýalar Tejo, Douro (territoriýadan 322 km) we Montego. Demirgazykda deňiz howasy giň ýaprakly tokaý howasy, günortada bolsa subtropiki Ortaýer deňzi howasy bar. Januaryanwar aýynda ortaça temperatura 7-11 July, iýulda 20-26 is. Annualyllyk ortaça ýagyş 500-1000 mm.

isurt 18 administratiw sebite bölünýär: Lissabon, Porto, Koimbra, Wiañado Kastro, Braga, Villaril, Bragança, Guarana Erda, Leiria, Aveiro, Viseu, Santarem, Évora, Faro, Castello Blanco, Portalegre, Beja, Situbal. Şeýle hem iki sany awtonom sebit bar, Madeira we Azores.

Portugaliýa gadymy Europeanewropa ýurtlaryndan biridir. Rimlileriň, nemesleriň we Murlaryň hökümdarlygynda uzak wagtlap. 1143-nji ýylda garaşsyz patyşalyk boldy. XVI-XVI asyrlarda daşary ýurtlarda giňelip başlady we yzygiderli Afrikada, Aziýada we Amerikada köp sanly koloniýa gurup, deňiz güýjüne öwrüldi. 1580-nji ýylda Ispaniýa tarapyndan basylyp alyndy we 1640-njy ýylda Ispaniýanyň dolandyryşyndan azat edildi. 1703-nji ýylda Iňlis temasyna öwrüldi. 1820-nji ýylda Portugaliýanyň konstitusionistleri Iňlis goşunlaryny kowmak üçin rewolýusiýa başladylar. Birinji respublikan 1891-nji ýylda döredildi. Ikinji respublikan 1910-njy ýylyň oktýabr aýynda döredildi. Birinji jahan urşy döwründe soýuzdaşlara gatnaşdy. 1926-njy ýylyň maý aýynda Ikinji Respublikan agdaryldy we harby hökümet guruldy. 1932-nji ýylda Salazar premýer-ministr boldy we Portugaliýada faşistik diktatorlygy döretdi. 1974-nji ýylyň aprelinde orta we aşaky derejeli ofiserlerden ybarat bolan "medaragly güýçler hereketi" Portugaliýany 40 ýyldan gowrak wagt bäri dolandyran we demokratiýalaşma prosesine başlan aşa sagçy re regimeimi agdardy.

Milli baýdak: Uzynlygy 3: 2 bolan ini bilen gönüburçly. Baýdagyň üstü iki bölekden durýar: çep, ýaşyl we sag. Greenaşyl bölegi dik gönüburçluk, gyzyl bölegi bir kwadrata ýakyn, meýdany ýaşyl bölegiň bir ýarym esse uludyr. Portugaliýanyň milli nyşany gyzyl we ýaşyl çyzyklaryň ortasyna boýaldy. Gyzyl reňk 1910-njy ýylda Ikinji respublikanyň döredilmeginiň baýramyny, ýaşyl reňk bolsa "Nawigator" ady bilen tanalýan şazada Genrä hormat goýýar.

Portugaliýanyň ilaty 10,3 milliondan gowrak (2005). Olaryň 99% -den gowragy portugal, galanlary ispan. Resmi dil portugal dilidir. Residentsaşaýjylaryň 97% -den gowragy katoliklige ynanýar.

Portugaliýa 2006-njy ýylda jemi milli önümi 176,629 milliard ABŞ dollary bolan adam başyna 16,647 ABŞ dollary bolan has ösen ýurt. Portugaliýa mineral serişdelere baý, esasan wolfram, mis, pirit, uran, gematit, magnetit we mermer. Volfram gorlary Günbatar Europeewropada birinji ýerde durýar. Esasy senagat pudaklary dokma, egin-eşik, azyk, kagyz, dykylyk, elektron enjamlary, keramika we çakyr önümçiligini öz içine alýar. Portugaliýanyň hyzmat pudagy çalt ösdi we önümçiligiň milli ykdysadyýetdäki paýy we bu pudagyň umumy işleýän ilatdaky paýy Europeewropanyň ösen ýurtlarynyň derejesine ýetdi. Tokaý meýdany 3,6 million gektar bolup, ýurduň ýer meýdanynyň 1/3 bölegini tutýar. Softumşak agaç önümçiligi dünýädäki umumy önümiň ýarysyndan gowragyny emele getirýär we eksporty dünýäde birinji ýerde durýar, şonuň üçin "Dork Patyşalygy" diýilýär. Portugaliýa dünýädäki esasy çakyr öndürýän ýurtlaryň biri, demirgazykda Porto bolsa meşhur çakyr öndürýän sebitdir. Portugaliýaly pomidor sousy Europeewropada meşhur we Europeanewropa bazaryndaky iň uly üpjün ediji. Portugaliýanyň deňiz balykçylyk pudagy esasan ösen sardina, tuna we kod balykçylyk pudagy bilen deňeşdirilende has ösen.

Portugaliýa hemme ýerde gala, köşk we muzeý ýaly gadymy binalary bolan owadan we owadan. Günbatar we günorta taraplarda 800 kilometrden gowrak kenar ýakasy bar we ajaýyp çäge kenarlary köp. Köpüsinde Ortaýer deňzi howasy bar. Syýahatçylyk Portugaliýanyň walýuta girdejileriniň möhüm çeşmesi we daşary söwdadaky defisitiň öwezini dolmagyň möhüm serişdesidir. Esasy syýahatçylyk ýerleri Lissabon, Faro, Porto, Madeira we ş.m. Her ýyl ilatyndan has köp daşary ýurtly syýahatçy alýar. 2005-nji ýylda ýyllyk syýahatçylyk girdejisi 6 milliard ýewrodan gowrak walýuta girdejisiniň möhüm çeşmesine öwrüldi.

Lissabon : Lissabon Portugaliýa Respublikasynyň paýtagty we Portugaliýanyň iň uly deňiz porty, Europeanewropa yklymynyň iň günbatar nokadynda ýerleşýär. Meýdany 82 inedördül kilometre barabardyr. Ilaty 535,000 (1999). Sintra dagy Lissabonyň demirgazygynda ýerleşýär. Portugaliýanyň iň uly derýasy bolan Tejo derýasy, şäheriň günorta böleginden Atlantik ummanyna akýar. Yssy Atlantik akymynyň täsirinde Lissabon gowy gyş, gyşda doňmazdan we tomusda yssy däl. Januaryanwar we fewral aýlarynda ortaça temperatura 8 ℃, iýul we awgust aýlarynda ortaça temperatura 26 is. Mostylyň köpüsi güneşli, ýyly we amatly.

Lissabonda taryhdan öňki döwürde ilatly ýerler bardy. 1147-nji ýylda Portugaliýanyň ilkinji şasy Alfonso I Lissabony basyp aldy. 1245-nji ýylda Lissabon Portugaliýa Patyşalygynyň paýtagty we söwda merkezine öwrüldi.

Lissabonyň abadanlaşdyryş işleri gaty gowy. Şäherde 1400 gektar meýdany we ýaşyl meýdany bolan 250 seýilgäh we bag bar. Roadoluň iki gapdalynda sosna, palma, bodhi, limon, zeýtun we injir ýaly agaçlar bar. Şäher ýylboýy hemişe gök öwüsýär, gülleri doly gül ýaly, edil özüne çekiji we hoşboý ysly bag ýaly. Lissabon daglar we derýalar bilen gurşalandyr we tutuş şäher 6 sany kiçijik depede paýlanýar. Uzakdan dürli öwüşginli we ýaşyl agaçlaryň kölegeli gyzyl reňkli jaýlary biri-birini doldurýar we bu ýer gaty owadan.

Lissabonda köp ýadygärlik we ýadygärlik bar. Atlantik ummanynyň kenarynda ýerleşýän Belem diňi XVI asyryň başynda gurlupdy. Tolkun ýokary bolsa, suwuň üstünde ýüzýän ýaly bolup, görnüşi ajaýyp. Minaranyň öňündäki Jeronimos monastyry XVI asyryň başynda meşhur we ajaýyp nagyşlar bilen meşhur Manuel stilindäki binagärlikdir. Howluda portugaliýaly deňizçi Da Gama we meşhur şahyr Kamo Anzyň jaýlanan howlusynda meşhur raýatlaryň gonamçylygy bar.

Lissabon ýurduň transport merkezidir we Portugaliýanyň iň uly portudyr. Portuň meýdany 14 kilometre çenli uzalyp gidýär we ýurduň import we eksport harytlarynyň 60% -i bu ýere ýüklenýär we düşürilýär. Lissabondaky ulagda awtoulaglar we metro agdyklyk edýär. Metro 1959-njy ýylda ulanylmaga berildi, 20 stansiýa we ýyllyk ýolagçy mukdary 132 million ýolagçy. Mundan başga-da, şäheriň depelerinde işleýän kabel awtoulaglary we göteriji awtoulaglar bar.

Lissabonyň syýahatçylyk pudagy paýtagtyň häzirki zaman şäherine öwrülmeginde möhüm rol oýnady. Günbatar Lissabonyň Atlantik kenaryndaky ajaýyp suwa düşülýän kenar, Portugaliýanyň meşhur syýahatçylyk zolagy bolup, her ýyl dünýäniň dürli künjeklerinden 1 milliondan gowrak jahankeşdäni özüne çekýär. Lissabon Portugaliýanyň iň uly syýahatçylyk şäherine öwrüldi.