Ukraina döwlet kody +380

Nädip aýlamaly Ukraina

00

380

--

-----

IDDdöwlet kody Şäher kodyTelefon belgisi

Ukraina Esasy maglumatlar

Timeerli wagt Wagtyňyz


Timeerli wagt zolagy Wagt guşaklygynyň tapawudy
UTC/GMT +2 sagat

giňişlik / uzynlyk
48°22'47"N / 31°10'5"E
izo kodlamak
UA / UKR
walýuta
Grywniýa (UAH)
Dil
Ukrainian (official) 67%
Russian (regional language) 24%
other (includes small Romanian-
Polish-
and Hungarian-speaking minorities) 9%
elektrik
C Europeanewropa 2 pin ýazyň C Europeanewropa 2 pin ýazyň
Döwlet baýdagy
UkrainaDöwlet baýdagy
maýa
Kiýew
banklaryň sanawy
Ukraina banklaryň sanawy
ilaty
45,415,596
meýdany
603,700 KM2
GDP (USD)
175,500,000,000
telefon
12,182,000
Jübi telefony
59,344,000
Internet eýeleriniň sany
2,173,000
Internet ulanyjylarynyň sany
7,770,000

Ukraina giriş

Ukraina 603,700 inedördül kilometr meýdany tutýar. Gündogar Europeewropada, Gara deňziň we Azow deňziniň demirgazyk kenarlarynda ýerleşýär. Demirgazykda Belarus, demirgazyk-gündogarda Russiýa, günbatarda Polşa, Slowakiýa we Wengriýa, günortada Rumyniýa we Moldowa ýerleşýär. Sebitiň köp bölegi Gündogar Europeanewropa düzlügine degişlidir. Yssy we çygly Atlantik howa akymlarynyň täsiri bilen sebitleriň köpüsinde kontinental howa, Krym ýarym adasynyň günorta böleginde subtropiki howa bar. Senagat we oba hojalygy birneme ösen. Esasy senagat pudaklaryna metallurgiýa, maşyn öndürmek, nebiti gaýtadan işlemek, gämi gurluşygy, howa we awiasiýa degişlidir.

Ukrainanyň meýdany 603,700 inedördül kilometre (öňki Sowet Soýuzynyň meýdanynyň 2,7%), gündogardan günbatara 1300 kilometr, demirgazykdan günorta 900 km uzaklykda ýerleşýär. Gündogar Europeewropada, Gara deňziň demirgazyk kenarynda we Azow deňzinde ýerleşýär. Demirgazykda Belarus, demirgazyk-gündogarda Russiýa, günbatarda Polşa, Slowakiýa we Wengriýa, günortada Rumyniýa we Moldowa bilen serhetleşýär. Sebitleriň köpüsi Gündogar Europeanewropa düzlüklerine degişlidir. Günbatar Karpat daglaryndaky Gowira dagy, deňiz derejesinden 2061 metr belentlikdäki iň beýik belentlikdir; günortada Krym daglarynyň Rim-Koşi dagydyr. Demirgazyk-gündogar Merkezi Russiýanyň belentlikleriniň bir bölegidir we Azow deňziniň kenarýaka depeleri we günorta-gündogarda Donets aralygy bar. Territoryerde 100 kilometrden gowrak 116 derýa bar, iň uzynlygy Dnieper. Bu sebitde esasan Yalpug köli we Sasek köli ýaly 3000-den gowrak tebigy köl bar. Yssy we çygly Atlantik howa akymlarynyň täsiri bilen sebitleriň köpüsinde kontinental howa, Krym ýarym adasynyň günorta böleginde subtropiki howa bar. Januaryanwar aýynda ortaça temperatura -7,4 July, iýul aýynda ortaça temperatura 19,6 is. Annualyllyk ýagyş günorta-gündogarda 300 mm, demirgazyk-günbatarda 600-700 mm, esasan iýun we iýul aýlarynda bolýar.

Ukraina 24 ştata, 1 awtonom respublikany, 2 häkimligi we jemi 27 administratiw bölüme bölünýär. Jikme-jiklikler aşakdakylar: Krym awtonom respublikasy, Kiýew welaýaty, Winnitiýa welaýaty, Wolin welaýaty, Dnepropetrowsk sebiti, Donetsk welaýaty, Jitomyr welaýaty, Zakarpattiýa sebiti , Zaporiziýa welaýaty, Iwan-Frankiwsk welaýaty, Kirowgrad welaýaty, Lugansk welaýaty, Lwow welaýaty, Nikolaýew sebiti, Odessa welaýaty, Poltawa sebiti , Riwne welaýaty, Sumi welaýaty, Ternopil welaýaty, Harkow welaýaty, Kerson welaýaty, Hmelnitskiý welaýaty, Çerkassi welaýaty, Çerniwtsi welaýaty, Çerniwtsi welaýaty Niko, Frizlend, Kiýew şäher häkimlikleri we Sewastopol şäher häkimlikleri.

Ukrainanyň möhüm geografiki ýerleşişi we gowy tebigy şertleri bar. Taryhda harby strategler üçin söweş meýdany boldy we Ukraina uruşlary başdan geçirdi. Ukrain halky gadymy Ruslaryň bir şahasydyr. "Ukraina" adalgasy Rossyň taryhynda (1187) ilkinji gezek görlüpdir. IX-XII asyrlarda Ukrainanyň köp bölegi indi Kiýew Rusyna birleşdirildi. 1237-nji ýyldan 1241-nji ýyla çenli Mongol altyn orda (Badu) Kiýewi basyp aldy we basyp aldy we şäher weýran boldy. XIV asyrda Litwanyň we Polşanyň Beýik gersogy tarapyndan dolandyryldy. Ukrain halky takmynan XV asyrda emele geldi. Gündogar Ukraina 1654-nji ýylda Russiýa birleşdi we Günbatar Ukraina Russiýanyň içinde özbaşdaklyga eýe boldy. Günbatar Ukraina hem 1790-njy ýyllarda Russiýa birleşdirildi. 1917-nji ýylyň 12-nji dekabrynda Ukrainanyň Sowet Sosialistik Respublikasy döredildi. 1918-nji ýyldan 1920-nji ýyla çenli döwür daşary ýurtly ýaragly gatyşma döwri boldy. Sowet Soýuzy 1922-nji ýylda döredildi we Gündogar Ukraina Bileleşige girdi we Sowet Soýuzyny esaslandyryjy ýurtlaryň birine öwrüldi. 1939-njy ýylyň Sanjar aýynda Günbatar Ukraina Ukrain Sowet Sosialistik Respublikasy bilen birleşdi. 1940-njy ýylyň awgust aýynda Demirgazyk Bukowinanyň we Bessarabiýanyň käbir bölekleri Ukraina birleşdirildi. 1941-nji ýylda Ukraina nemes faşistleri tarapyndan basylyp alyndy. 1944-nji ýylyň oktýabr aýynda Ukraina azat edildi. 1945-nji ýylyň oktýabr aýynda Ukrainanyň Sowet Sosialistik Respublikasy Birleşen Milletler Guramasyna Sowet Soýuzy bilen garaşsyz döwlet hökmünde goşuldy. 1990-njy ýylyň 16-njy iýulynda Ukrainanyň Sovietokary Sowet Soýuzy "Ukrainanyň Döwlet özygtyýarlylygy Jarnamasyny" kabul etdi we Ukrainanyň konstitusiýasynyň we kanunlarynyň Bileleşigiň kanunlaryndan has ýokarydygyny we öz ýaragly güýçlerini döretmek hukugynyň bardygyny aýtdy. 1991-nji ýylyň 24-nji awgustynda Ukraina Sowet Soýuzyndan aýryldy, garaşsyzlygyny yglan etdi we adyny Ukraina diýip üýtgetdi.

Milli baýdak: Iki sany parallel we deň gorizontal gönüburçlukdan ybarat gönüburçly, uzynlygyň inine bolan gatnaşygy 3: 2. Ukraina 1917-nji ýylda Ukraina Sowet Sosialistik Respublikasyny döretdi we 1922-nji ýylda öňki Sowet Soýuzynyň respublikasy boldy. 1952-nji ýyldan bäri baýdagyň aşaky böleginiň gök reňkden başga, bäş burçly ýyldyz, orak we çekiç nagşy bilen gyzyl baýdak aldy. Giň gyralary reňkläň. 1991-nji ýylda garaşsyzlyk yglan edildi, 1992-nji ýylda garaşsyzlyk dikeldilende Ukrainanyň gök we sary baýdagy milli baýdakdy.

Ukrainanyň umumy ilaty 46,886,400 (2006-njy ýylyň 1-nji fewraly). 110-dan gowrak etnik topar bar, şolardan ukrain etniki topary 70% -den gowrak. Beýlekiler rus, belarus, ýewreý, krym tatary, moldowa, polşa, Wengriýa, Rumyniýa, Gresiýa, Germaniýa, Bolgariýa we beýleki etnik toparlar. Resmi dil ukrain, rus dilinde bolsa köplenç ulanylýar. Esasy dinler Gündogar prawoslaw we katolikizmdir.

Ukraina senagaty we oba hojalygy birneme ösdi. Esasy senagat pudaklaryna metallurgiýa, maşyn öndürmek, nebiti gaýtadan işlemek, gämi gurluşygy, howa we awiasiýa degişlidir. Galla we şeker baý, ykdysady kuwwaty öňki Sowet Soýuzynda ikinji ýerde durýar we öňki Sowet Soýuzynda "granariýa" hökmünde bellidir. Donets-Dnieper derýasynyň boýundaky üç ykdysady zona, ýagny Jingji etraby, Günorta-Günbatar Ykdysady Zona we Günorta Ykdysady Zona, senagat, oba hojalygy, ulag we syýahatçylyk pudagynda has ösen. Kömür, metallurgiýa, maşyn we himiýa senagaty ykdysadyýetiniň dört sütünidir. Diňe tokaýlar we öri meýdanlary däl, eýsem onuň üstünden akýan köp derýalar hem bar we suw çeşmelerine baý. Tokaý bilen gurşaw derejesi 4,3%. Mineral ýataklaryna baý 72 görnüşli mineral baýlyklar bar, esasan kömür, demir, marganes, nikel, titanium, simap, gurşun, nebit, tebigy gaz we ş.m.

Ukrainada çynlakaý energiýa ýetmezçiligi bar. Diňe tebigy gaz her ýyl 73 milliard kub metr import etmeli. Her ýyl dürli energiýa importynyň umumy bahasy takmynan 8 milliard ABŞ dollary bolup, eksportyň üçden iki bölegini düzýär. Russiýa Ukrainanyň iň uly energiýa üpjün edijisidir. Soňky ýyllarda Ukrainanyň daşary söwdasy jemi içerki önümiň üçden bir bölegini tutýardy. Esasan gara metal önümleri, tehnika we enjamlar, hereketlendirijiler, dökünler, demir magdany, oba hojalyk önümleri we ş.m. eksport edýär we tebigy gaz, nebit, enjamlar toplumy, himiki süýümler, polietilen, agaç, derman we ş.m. import edýär. Ukrainada dürli görnüşli haýwanlar bar, şol sanda 350-den gowrak guş, süýdemdirijileriň 100-e golaý görnüşi we 200-den gowrak balyk görnüşi.


Kiýew: Ukraina Respublikasynyň (Kiýew) paýtagty Kiýew, demirgazyk-merkezi Ukrainada, Dnieper derýasynyň orta akymynda ýerleşýär. Bu Dnieper derýasynyň porty we möhüm demir ýol merkezidir. Kiýewiň uzak taryhy bar. Bir wagtlar ilkinji Russiýa döwleti Kiýewan Rusyň merkezi bolupdy we şonuň üçin "Rus şäherleriniň enesi" adyna eýe bolupdy. Arheologiýa Kiýewiň 6-njy asyryň ahyrynda we 7-nji asyryň başynda gurlandygyny görkezýär. Milady 822-nji ýylda feodal Kiýewan Rusyň paýtagty boldy we söwda arkaly kem-kemden gülläp ösdi. 988-nji ýylda prawoslaw kilisesine öwrüldi. 10-11-nji asyr diýseň gülläp ösüpdir we Dneperdäki "patyşalar şäheri" diýlip atlandyrylypdyr. XII asyra çenli Kiýew Europeanewropanyň esasy şäherine öwrüldi, 400-den gowrak ybadathana, buthana sungaty we elde ýasalan önümler bilen meşhur boldy. 1240-njy ýylda mongollar tarapyndan ýesir alyndy, şäheriň köp bölegi weýran edildi we ýaşaýjylaryň köpüsi öldürildi. 1362-nji ýylda Litwanyň şazadasy tarapyndan basylyp alnan 1569-njy ýylda Polşa we 1686-njy ýylda Russiýa geçirildi. XIX asyrda şäher söwdasy giňeldi we häzirki zaman senagaty ýüze çykdy. Demir ýol 1860-njy ýyllarda Moskwa we Odessa bilen birleşdi. 1918-nji ýylda Ukrainanyň garaşsyz paýtagty boldy. Ikinji jahan urşy wagtynda şäher uly ýitgi çekdi. 1941-nji ýylda Sowet we German güýçleriniň arasynda 80 gün dowam eden gazaply söweşden soň nemes goşunlary Kiýewi basyp aldy. 1943-nji ýylda Sowet goşuny Kiýewi azat etdi.

Kiýew öňki Sowet Soýuzynyň möhüm senagat merkezlerinden biridir. Şäheriň günbatarynda we Dnieper derýasynyň çep kenarynda iň köp jemlenen zawodlar bar. Kiýew transporty ösdürdi we suw, gury ýer we howa transport merkezidir. Moskwa, Harkow, Donbas, Günorta Ukraina, Odessa porty, Günbatar Ukraina we Polşa barýan demir ýollar we ýollar bar. Dnieper derýasynyň daşaýyş kuwwaty birneme ýokary. Boryspil howa menzilinde GDA-nyň esasy şäherlerine, Ukrainanyň köp şäherlerine we şäherlerine, Rumyniýa we Bolgariýa ýaly ýurtlara howa ýollary bar.

Kiýewiň köpden bäri medeni däbi we lukmançylyk we kibernetik gözleglerde ajaýyp üstünlikleri bar. Şäherde 20 kollej we uniwersitet we 200-den gowrak ylmy gözleg instituty bar. Iň meşhur ýokary okuw mekdebi, 1834-nji ýylyň 16-njy sentýabrynda döredilen we 20,000 okuwçyly Ukrainadaky iň ýokary okuw jaýy bolan Kiýew milli uniwersiteti. Kiýewiň abadançylyk desgalarynda umumy we ýöriteleşdirilen hassahanalar, çagalar baglary, garrylar öýleri we çagalar dynç alyş lagerleri bar. Şeýle hem 1000-den gowrak kitaphana, 30-a golaý muzeý we taryhy şahsyýetleriň öňki rezidensiýalary bar.