Cameroon, oo ah magaca buuxa ee Jamhuuriyadda Cameroon, wuxuu ku fadhiyaa aag qiyaastii ah 476,000 oo kiilomitir oo laba jibbaaran. Waxay ku taal bartamaha iyo galbeedka Afrika, waxay xuduud la leedahay gacanka Guinea ee koonfur-galbeed, dhulbaraha koonfurta, iyo cirifka koonfureed ee Saxaraha Saxaraha ee woqooyiga. Waxay xuduud la leedahay Nigeria waqooyiga, Gabon, Congo (Brazzaville) iyo Equatorial Guinea ee koonfurta, iyo galbeedka iyo Chad iyo Central Africa. Dalka waxaa ku nool ilaa 200 oo qowmiyadood iyo 3 diimood oo waaweyn luuqadaha rasmiga ah waa faransiis iyo ingiriis. Yaoundé, caasimadda siyaasadeed, waxaa ku nool 1.1 milyan; Douala, caasimadda dhaqaalaha, waa dekedda iyo xarunta ugu weyn ee ganacsiga oo ay ku nool yihiin dad ka badan 2 milyan.

Inta badan aagagga kuyaala dhulka dhexdiisa waa dhul sagxad ah, banaanaduna waxay kaliya qabsadaan 12% dalka. Xeebta koonfur-galbeed waa dhul bannaan, oo dheer woqooyi ilaa koonfur; koonfur-bari waa dusha sare ee Cameroon oo leh buuro waawayn iyo dhul qoyan; woqooyiga Benue River-Chad oo celcelis ahaan kor udhaca mitir 300-500 ah; bartamaha Adamawa waa udub-dhexaadka Plateau Central Afrika Qeyb, celceliska sare u kaca waa ilaa 1000 mitir; buuraha volcanic ee bartamaha iyo galbeedka waa meydad folkano badan, oo guud ahaan dhererkoodu yahay 2000 mitir. Fulkaano kaameroon oo u dhow badda waxay 4,070 mitir ka sarreysaa heerka badda, taas oo ah tan ugu sareysa dalka iyo Galbeedka Afrika. Wabiga Sana waa webiga ugu weyn, marka lagu daro webiga Niang, Logon River, Benue River iyo wixii la mid ah. Xeebaha galbeed iyo gobollada koonfureed waxay leeyihiin cimilo dhulgariir dhulbaraha caadiga ah, oo kuleyl iyo qoyan leh sanadka oo dhan, una sii gudba cimilada kulaylaha ee woqooyiga. Roobka sanadlaha ah ee cagaha galbeed ee fulkaanaha Cameroon waa 10,000 milimitir, taas oo ah mid ka mid ah meelaha ugu roobka badan adduunka. Kaameruun kaliya maahan mid qurux badan oo qani ku ah ilaha dalxiiska, laakiin sidoo kale leh tiro badan oo qowmiyado ah iyo muuqaal qurux bini aadam soo jiidasho leh.Waxay uragsan tahay qaababka kala duwan ee dhulka, noocyada cimilada iyo astaamaha dhaqanka ee qaaradda Afrika, waxaana loo yaqaan "mini-Africa".

Xeebta xeebteedu waa 360 kilomitir dherer ah. Xeebaha galbeedka iyo gobollada koonfureed waxay leeyihiin cimilo dhul-beereed hawadeed, qaybta woqooyina waxay leedahay cimilo doog-dhul ah oo doog ah. Celceliska heerkulka sanadlaha waa 24-28 ℃.

Wadanka waxaa looqeexay 10 gobol (Woqooyiga Gobolka, Woqooyiga Gobolka, Gobolka Adamawa, Gobolka Bari, Gobolka Dhexe, Gobolka Koofureed, Gobolka Xeebta, Gobolka Galbeedka, Gobolka Koonfur-Galbeed, Gobolka Waqooyi-Galbeed), 58 Gobollada, 268 degmo, 54 degmooyin. Laga soo bilaabo qarnigii 5aad ee miilaadiyada, boqortooyooyinka qabaa'ilka iyo waddamada isbahaysiga qabaa'ilka ah ayaa laga sameeyay dhulkaas. Boortaqiisku wuxuu soo galay 1472, qarnigii 16naadna, Holland, Ingriis, Faransiis, Jarmal iyo gumeystayaal kale ayaa si isdaba joog ah u duulay. Sanadkii 1884, Jarmalka ayaa ku qasbay King Douala xeebta galbeed ee Cameroon inuu saxeexo "Heshiiska Ilaalinta". Gobolku wuxuu noqday Jarmal "qaran ilaaliye", 1902-dii wuxuu ku darsamay dhammaan dhulka Cameroon. Intii lagu jiray Dagaalkii Koowaad ee Adduunka, ciidammadii Ingiriiska iyo Faransiiska ayaa gooni gooni u qabsaday Cameroon. Sannadkii 1919-kii, Cameroon waxaa loo kala qaybiyey laba gobol, gobolka bari waxaa qabsaday Faransiiska, halka gobolka galbeedna uu qabsaday Ingiriiska. Sannadkii 1922, League of Nations wuxuu ku wareejiyey Bariga Cameroon iyo Galbeedka Cameroon Cameroon iyo Faransiiska "xukun amar". 1946, Golaha Guud ee Qaramada Midoobay wuxuu go'aansaday in Kasas Bari iyo Galbeed laga hoos dhigo wakiilka Ingiriiska iyo Faransiiska. Janaayo 1, 1960, Bariga Cameroon (French Trust Zone) waxay ku dhawaaqday madaxbanaanideeda waxaana wadanka loogu magac daray Jamhuuriyadda Cameroon. Ahijo wuxuu noqday madaxweyne. Bishii Febraayo 1961, afti dadweyne ayaa laga qabtay waqooyiga iyo koonfurta aagga aaminka ee Cameroon, waqooyiga waxaa lagu midoobay Nigeria bishii Juun 1, koofurta waxaa la midoobay Jamhuuriyadda Cameroon bishii Oktoobar 1 si loo sameeyo Jamhuuriyadda Federaalka ee Cameroon. Bishii Meey 1972, waxaa la baabi'iyay nidaamkii federaalka waxaana la aasaasay Jamhuuriyadda Midowday ee Cameroon. Sanadkii 1984 waxaa loo beddelay Jamhuuriyadda Cameroon. Ahiqiao wuxuu is casilay bishii Nofeembar 1982. Paul Biya wuxuu ku guuleystey madaxweyne. Bishii Janaayo 1984, dalka waxaa loo bixiyay Jamhuuriyadda Cameroon. Waxay ku biirtay Barwaaqo Sooranka Nofeembar 1, 1995.

Calanka qaranka: Waa afargeesle leh dheelitir dherer iyo ballaciisu yahay 3: 2. Laga soo bilaabo bidix ilaa midig, waxay ka kooban tahay seddex xagal toosan oo isle'eg oo siman, cagaar, casaan, iyo jaalle ah, oo leh xiddig shan gees leh oo jaale ah dhexda qeybta cas. Cagaar wuxuu astaan ​​u yahay dhirta kulaylaha ee kaymaha koonfurta dhulbaraha, sidoo kale wuxuu astaan ​​u yahay rajada dadka ee mustaqbal farxad leh; huruud wuxuu astaan ​​u yahay dhul daaqsimeedka woqooyiga iyo kheyraadka macdanta, sidoo kale wuxuu astaan ​​u yahay dhalaalka qorraxda ee dadka farxad geliya; casaanku wuxuu astaan ​​u yahay awoodda midnimada iyo midnimada. Xiddiga shan gees leh wuxuu astaan ​​u yahay midnimada dalka. Guud ahaan dadka reer Cameroon waa 16.32 milyan (2005). Waxaa jira in kabadan 200 qowmiyadeed oo ay kamid yihiin Fulbe, Bamilek, Equatorial Bantu, Pygmies, iyo Northwest Bantu. Si la mid ah, waxaa jira in ka badan 200 luqadood oo qowmiyadeed oo dalka ka jira, oo midkoodna uusan lahayn xarfo qoran. Faransiiska iyo Ingiriiska ayaa ah luuqadaha rasmiga ah. Luqadaha ugu waaweyn ee qaranku waa Fulani, Yaoundé, Douala iyo Bamelek, oo dhammaantood aan lahayn qoraallo. Fulbe iyo qabiilooyinka galbeedka qaarkood waxay aaminsan yihiin diinta Islaamka (qiyaastii 20% dadka wadanka); meelaha koonfurta iyo xeebta waxay aaminsan yihiin Katooliga iyo Protestantism (35%); dhulka hoose iyo meelaha fog fog wali waxay aaminsan yihiin fetishism (45%). Kamiroonku waxay leedahay goob juquraafi ahaan ka sareysa iyo xaalado dabiici ah iyo kheyraad fara badan. Sababtoo ah waxay ka gudubtaa labada aag cimilo ee dhul-beereedka dhul-beereedka dhul-beereedka iyo dhul-daaqsimeedka kulaylaha, heerkulka iyo xaaladaha roobabku waxay aad ugu habboon yihiin horumarinta beeraha, waana ka badan tahay isku filnaanta xagga cuntada.Sidaa darteed, Cameroon waxaa loo yaqaan "Bakhaarka Central Afrika."

Aagga Kaymaha ee Cameroon ayaa ka badan 22 milyan oo hektar, oo u dhiganta qiyaastii 42% guud ahaan bedka dalka. Timber waa sheyga labaad ee ugu weyn Cameroon ee wax soo saarka lacagaha qalaad. Cameroon waxay hodan ku tahay kheyraadka Haydarooliga, Kheyraadka Haydarooliga ee jirana waxay gaarayaan 3% kheyraadka Haydarooliga adduunka. Waxa kale oo halkan ku yaal ilaha macdanta hodanka ah.Waxa jira in ka badan 30 nooc oo macdan dhulka hoostiisa ku jirta oo la caddeeyey, gaar ahaan bauxite, rutile, cobalt iyo nickel. Intaas waxaa sii dheer, waxaa jira dahab, dheeman, marmar, dhagaxa nuuradda, mica, iwm. Kamiroon waxaa lagu maneystey kheyraad dalxiis oo u gaar ah, oo ay ku jiraan xeebo qurux badan, kaymo bikro ah oo cufan iyo harooyin cadcad iyo wabiyaal. Waxa ku yaal 381 goobo dalxiis iyo 45 aag oo la ilaaliyo oo noocyo kala duwan leh oo dalka oo dhan ah. Goobaha ugu waaweyn ee dalxiis waxaa ka mid ah beero lagu xanaaneeyo dabiiciga sida Benue, Waza iyo Bubaengida. Sanadihii la soo dhaafay, boqolaal kun oo dalxiisayaal ajnabi ah ayaa yimaada Cameroon sanad walba.

Beeraha iyo xannaanada xoolaha ayaa ah tiirarka ugu waaweyn ee dhaqaalaha qaranka Cameroon. Warshaduhu sidoo kale waxay leeyihiin aasaas iyo cabir cayiman, heerka warshadayntu wuxuu kujiraa kuwa ugu sareeya wadamada ka hooseeya Saxaraha Afrika. Sanadihii la soo dhaafay, dhaqaalaha Cameroon si joogto ah ayuu u kobcay. Sannadkii 2005, waxsoosaarka qofkiiba wuxuu gaadhay 952.3 US dollars.

Yaoundé: Magaalada caasimada u ah Cameroon, Yaounde (Yaounde) waxay ku taalaa dhul buuro leh oo koonfurta ka xigta badhtamaha plateau ee Cameroon, qiyaastii 200 kiilomitir dhanka galbeed ee Dekedda Douala ee xeebta Atlantic. Wabiga Sanaga iyo Niang ayaa dhex mara dhinacyadooda. Yaounde wuxuu leeyahay taariikh aad u dheer asal ahaan waxay ahayd tuulo yar oo ay deganaayeen asalka asalka ah qabiilka Ewando. Yaoundé wuxuu ka soo baxay ku dhawaaqida Ewando. Khubarada cilmiga dhulka ayaa soo helay koox dhoobada qadiimiga ah leh faasas iyo qaababka kernel laga bilaabo 1100 BC ka hor qabri u dhow. Magaalada Yaoundé waxaa la dhisay 1880. 1889-kii, Jarmalka ayaa ku duulay Cameroon wuxuuna ka dhistay meeshii ugu horeysay ee militariga halkan. Sannadkii 1907, Jarmalka ayaa halkan ka aasaasay hay'ado maamul, magaaladiina waxay billaabatay inay qaab yeelato. Ka dib markii Cameroon ay xornimada qaadatay 1960, Yaoundé waxaa loo caleema saaray caasimadda.

Qasriga Dhaqanka ee ay kaalmeyso Shiinaha waa mid ka mid ah dhismooyinka waaweyn ee magaalada ku yaal. Daarta Dhaqanku waxay ku taal buurta Chinga dusheeda waxaana loo yaqaan "Ubaxa Saaxiibtinimada". Buur kale oo ku taal woqooyi-galbeed geeska Dhaqanka, waxaa ku yaal madaxtooyo cusub. Labada dhisme ayaa iskaga hor imanaya masaafo fog waxayna noqdeen astaamo caan ah. "Suuqa Haweenka" ee magaalada waa dhisme wareegsan oo ka kooban 5 dabaq, inta badan iibiyaasha halkan waxaa loogu magac daray dumarka, waxay ku fadhidaa dhul cabirkiisu dhan yahay 12,000 mitir murabac ah, dhismaha waxaa ku yaal 390 dukaan, subax ilaa habeen. Camiran. Waxaa dib loo dhisay iyadoo lagu saleynayo suuq duug ah oo fowdo ah.Waa goob booqasho u tahay booqashada dumarka guryaha leh waana goob dalxiis oo muhiim u ah dalxiisayaasha.