Türkmenistan döwlet kody +993

Nädip aýlamaly Türkmenistan

00

993

--

-----

IDDdöwlet kody Şäher kodyTelefon belgisi

Türkmenistan Esasy maglumatlar

Timeerli wagt Wagtyňyz


Timeerli wagt zolagy Wagt guşaklygynyň tapawudy
UTC/GMT +5 sagat

giňişlik / uzynlyk
38°58'6"N / 59°33'46"E
izo kodlamak
TM / TKM
walýuta
Manat (TMT)
Dil
Turkmen (official) 72%
Russian 12%
Uzbek 9%
other 7%
elektrik
B US 3 pinli ýazyň B US 3 pinli ýazyň
F görnüşli Şuko wilkasy F görnüşli Şuko wilkasy
Döwlet baýdagy
TürkmenistanDöwlet baýdagy
maýa
Aşgabat
banklaryň sanawy
Türkmenistan banklaryň sanawy
ilaty
4,940,916
meýdany
488,100 KM2
GDP (USD)
40,560,000,000
telefon
575,000
Jübi telefony
3,953,000
Internet eýeleriniň sany
714
Internet ulanyjylarynyň sany
80,400

Türkmenistan giriş

Türkmenistan Merkezi Aziýanyň günorta-günbataryndaky gury ýer, 491,200 inedördül kilometre barabardyr. Günbatarda Hazar deňzi, günortada we günorta-gündogarda Eýran we Owganystan, demirgazykda we demirgazyk-gündogarda Gazagystan we Özbegistan bilen serhetleşýär. Tutuş meýdanyň köp bölegi peslikdir. Düzlükler esasan deňiz derejesinden 200 metr aşakda ýerleşýär. Territoryeriň 80% -i Garagum çöli bilen örtülýär. Günorta we günbatar Kopet daglary we Palotmiz daglary. Güýçli kontinental howasy bar we dünýäniň iň gurak ýerlerinden biridir.

Türkmenistanyň meýdany 491,200 inedördül kilometre barabar we Merkezi Aziýanyň günorta-günbatarynda ýerleşýän gury ýer. Günbatarda Hazar deňzi, demirgazykda Gazagystan, demirgazyk-gündogarda Özbegistan, gündogarda Owganystan we günortada Eýran bilen serhetleşýär. Tutuş meýdanyň köp bölegi peslik, düzlükler esasan deňiz derejesinden 200 metr aşakda, meýdanyň 80% -i Garagum çölüni öz içine alýar. Günorta we günbatarda Kopet daglary we Palotmiz daglary ýerleşýär. Esasy derýalar esasan gündogarda paýlanýan Amu Derýa, Tejan, Murghab we Atrekdir. Günorta-gündogardan geçýän Karakum Uly kanalynyň uzynlygy 1450 kilometre barabar we takmynan 300,000 gektar suwarymly meýdany bar. Güýçli kontinental howasy bar we dünýäniň iň gurak ýerlerinden biridir.

Paýtagt Aşgabatdan başga ýurt 5 ştata, 16 şähere we 46 etraba bölünýär. Bäş ştat: Ahal, Balkan, Lebap, Mare we Dasagoz.

Taryhda ony parslar, makedonlylar, türkler, araplar we mongol tatarlary basyp alypdyr. IX-X asyrlarda Taheri neberesi we Saman neberesi tarapyndan dolandyrylypdyr. XI-XV asyrda mongol tatarlary tarapyndan dolandyrylypdyr. Türkmen halky esasan XV asyrda emele geldi. 16-17-nji nesiller Hywa hanlygyna we Buhara hanlygyna degişlidir. 1860-njy ýyllaryň aýagyndan 1980-nji ýyllaryň ortalaryna çenli territoriýanyň bir bölegi Russiýa birleşdirildi. Türkmen halky 1917-nji ýylyň fewral rewolýusiýasyna we oktýabr sosialistik rewolýusiýasyna gatnaşdy. Sowet güýji 1917-nji ýylyň dekabrynda döredildi we onuň territoriýasy Türküstan awtonom Sowet Sosialistik Respublikasyna, Horazmo we Buhara Sowet Halk Respublikasyna goşuldy. Etniki dolandyryş sebitini kesgitlänsoň, 1924-nji ýylyň 27-nji oktýabrynda Türkmen Sowet Sosialistik Respublikasy döredildi we Sowet Soýuzyna goşuldy. 1990-njy ýylyň 23-nji awgustynda Türkmenistanyň Sovietokary Sowet Soýuzy Döwlet özygtyýarlylyk Jarnamasyny kabul etdi, 1991-nji ýylyň 27-nji oktýabrynda garaşsyzlyk yglan etdi, adyny Türkmenistan diýip üýtgetdi we şol ýylyň 21-nji dekabrynda Bileleşige girdi.

Milli baýdak: Uzynlygy 5: 3 töweregi bolan gorizontal gönüburçluk. Baýdak meýdançasy baýdak sütüniniň bir gapdalynda baýdakdan dik dik zolakly goýy ýaşyl reňkde we giň zolakda ýokardan aşaklygyna bäş sany haly nagşy ýerleşdirilipdir. Baýdagyň ýokarky böleginiň ortasynda ýarym aý we bäş bäş burçly ýyldyz bar. Aý we ýyldyzlaryň hemmesi ak. Greenaşyl, türkmen halkynyň halaýan adaty reňki; ýarym aý ýagty geljegi, bäş ýyldyz adamyň bäş organ funksiýasyny, görmek, eşitmek, ys almak, tagam we degmek; bäş burçly ýyldyz älemiň ýagdaýyny alamatlandyrýar: gaty, Suwuk, gaz, kristal we plazma; haly nagşy türkmen halkynyň däp bolan pikirlerini we dini ynançlaryny alamatlandyrýar. Türkmenistan 1924-nji ýylyň oktýabr aýynda öňki Sowet Soýuzynyň respublikalarynyň birine öwrüldi. 1953-nji ýyldan bäri kabul edilen Döwlet baýdagy öňki Sowet Soýuzynyň baýdagyna iki sany gök zolak goşmakdy. 1991-nji ýylyň oktýabr aýynda garaşsyzlyk yglan edildi we häzirki milli baýdak kabul edildi.

Türkmenistanyň 7 milliona golaý ilaty bar (2006-njy ýylyň marty). 100-den gowrak etnik topar bar, olaryň 77% -i türkmenler, 9,2% özbekler, 6,7% ruslar, 2% gazaklar, ermeniler 0.8%, azerbaýjan we tatarlardan başga-da. General Rus. Resmi dil, altaý dili maşgalasynyň günorta şahasyna degişli türkmenlerdir. 1927-nji ýyla çenli türkmenler arap harplary, soňra latyn harplary we 1940-njy ýyldan bäri kiril dilinde ýazylypdy. Residentsaşaýjylaryň köpüsi yslama (sünni), ruslar we ermeniler bolsa prawoslaw kilisesine ynanýarlar.

Nebit we tebigy gaz Türkmenistanyň milli ykdysadyýetiniň sütünidir we oba hojalygy esasan pagta we bugdaý ösdürip ýetişdirýär. Mineral baýlyklary, esasan, nebit, tebigy gaz, mirabilit, ýod, gara we seýrek metallary öz içine alýar. Landurduň köp bölegi çöl, ýöne ýerasty baý nebit we tebigy gaz baýlyklary bar. Tebigy gazyň subut edilen ätiýaçlyklary 22,8 trillion kub metr bolup, dünýädäki umumy ätiýaçlyklaryň dörtden bir bölegini, nebit gorlary bolsa 12 milliard tonna. Nebit önümçiligi garaşsyzlykdan ozal ýylda 3 million tonnadan häzirki wagtda 10 million tonna çenli artdy. Tebigy gazyň ýyllyk önümçiligi 60 milliard kub metre, eksport mukdary bolsa 45-50 milliard kub metre ýetdi. Et, süýt we ýag ýaly iýmitler hem doly öz-özüne ýeterlikdir. Türkmenistan şeýle hem birnäçe täze ýylylyk elektrik stansiýasyny gurdy we raýatlary elektrik toguny mugt ulanýarlar. 2004-nji ýylda jemi içerki önüm 19 milliard ABŞ dollaryna ýetdi, geçen ýyl bilen deňeşdirilende 21,4 göterim ýokarlandy we adam başyna düşýän jemi içerki önüm 3000 ABŞ dollaryna golaý boldy.


Aşgabat: Aşgabat Türkmenistanyň paýtagty (Aşgabat), milli syýasy, ykdysady we medeni merkez we Merkezi Aziýanyň möhüm şäherlerinden biridir. Türkmenistanyň merkezi we günortasynda we Garagum çölüniň günorta çetinde ýerleşýän bu Merkezi Aziýada birneme ýaş, ýöne zähmetsöýer şäher. Belentlik 215 metr, meýdany 300 inedördül kilometrden gowrak. Ilaty 680 000. Januaryanwar aýynda ortaça 4,4 and, iýul aýynda 27,7 with temperaturaly kontinental gurak howa bar. Ortaça aýlyk ýagyş bary-ýogy 5 mm.

Aşgabad aslynda Jiezheneniň Türkmen şahamçasynyň "Söýgi şäheri" diýilýän gala bolupdy. 1881-nji ýylda çar Russiýasy Houli deňiz etrabyny döretdi we bu ýerde dolandyryş merkezini döretdi. Birinji jahan urşunyň öňüsyrasynda şäher çar Russiýasy bilen Eýranyň arasyndaky söwda merkezine öwrüldi. 1925-nji ýylda Türkmen Sowet Sosialistik Respublikasynyň paýtagty boldy. Ikinji jahan urşy gutarandan soň, Sowet hökümeti Aşgabatda uly göwrümli gurluşyk işlerini amala aşyrdy, ýöne 1948-nji ýylyň oktýabr aýynda Rihter şkalasynda 9-10 ball ululykda ýer titremesi bolup, tutuş şäheri weýran edipdi, takmynan 180,000 töweregi. Adamlar öldi. 1958-nji ýylda gaýtadan guruldy we 50 ýyldan gowrak gurluşyk we ösüşden soň Aşgabat täzeden ösdi. 1991-nji ýylyň 27-nji dekabrynda Türkmenistan garaşsyzlygyny yglan etdi we Aşgabat Türkmenistanyň paýtagty boldy.

1991-nji ýylyň oktýabr aýynda Türkmenistan garaşsyzlygyny yglan edensoň, hökümet paýtagty özboluşly ak mermerli şäher, suw şäheri we ýaşyl paýtagt gurmak kararyna geldi. Aşgabat dünýäniň iň çalt ösýän şäherlerinden biridir. Newhli täze binalary fransuz arhitektorlary dizaýn edip, türkler tarapyndan gurdular. Binanyň daş ýüzüni Eýrandan gelen ähli ak mermer bilen örtüp, tutuş şäheri ak we ýagty görünýär.

Baglary, gazonlary we suw çüwdürimlerini şäheriň hemme ýerinde görmek bolýar, Milli teatryň golaýyndaky meşhur Merkezi medeni we dynç alyş seýilgähi ösümlikler we gül hoşboý ysly. Sowet Soýuzy dargansoň, şäherde täze gurlan uly binalar hemme ýerde bar. Prezident köşgi ajaýyp, bitarap derwezesi, ýer titremesi ýadygärlik toplumy, milli muzeý we ýetimler öýi özboluşly.