Bosniýa we Gersegowinanyň doly ady Bosniýa we Gersegowina, öňki ugugoslawiýanyň merkezi böleginde, Horwatiýa bilen Serbiýanyň arasynda ýerleşýär. Meýdany 51129 inedördül kilometr. 4.01 million ilaty (2004), olaryň arasynda Bosniýa we Gersegowina Federasiýasy 62,5%, Serbiýa Respublikasy 37,5%. Esasy etnik toparlar: Bosniaklar (ýagny öňki günorta döwründäki musulman etniki topary), umumy ilatyň 43,5% -ini tutýar; umumy ilatyň 31,2% -ini serb milleti; 17 töweregi Horwatiýa etniki topary düzýär. 4%. Üç etnik topar degişlilikde Yslam dinine, prawoslaw kilisesine we katoliklige ynanýarlar. Resmi diller Bosniýa, Serb we Horwatiýa. Bosniýa we Gersegowina mineral baýlyklara baý, esasan demir magdany, lignit, boksit, gurşun-sink magdany, asbest, gaýa duzy, barit we ş.m. Suw güýji we tokaý çeşmeleri köp, Bosniýa we Gersegowinanyň tutuş meýdanynyň 46,6% -ini tokaý bilen gurşap alýar.

BiH iki guramadan, Bosniýa we Gersegowina federasiýasyndan we Serbiýa Respublikasyndan durýar. Bosniýa we Gersegowina federasiýasy 10 ştatdan ybarat: Unna-Sana, Posawina, Tuzla-Podrinje, Zenika-Doboj, Bosna-Podrinje, Merkezi Bosniýa Ştatlar, Gersegowina-Neretwa, Günbatar Gersegowina, Saraýewo, Günbatar Bosniýa. Srpska respublikasynyň 7 etraby bar: Banja Luka, Doboj, Belina, Wlasenika, Sokolak, Srbine we Trebinje . 1999-njy ýylda gönüden-göni döwletiň çäginde Brčko ýörite zolagy döredildi.

Döwlet baýdagy: Fon reňki gök, nagşy uly altyn üçburçluk we üçburçlugyň bir tarapynda ak ýyldyzlar hatary bar. Uly üçburçlugyň üç tarapy, Bosniýa we Gersegowina Respublikasyny emele getirýän üç esasy etniki topary, ýagny musulman, serb we horwat etniki toparlaryny alamatlandyrýar. Altyn, umydy alamatlandyrýan günüň parlaklygydyr. Gök fon we ak ýyldyzlar Europeewropany alamatlandyrýar we Bosniýa bilen Gersegowinanyň Europeewropanyň bir bölegidigini aňladýar.

6-njy asyryň ahyrynda we VII asyryň başynda käbir slawýanlar günorta Balkanlara göçüp, Bosniýa we Gersegowinada mesgen tutdular. XII asyryň ahyrynda slawýanlar Bosniýanyň garaşsyz şazadasyny döretdiler. XIV asyryň ahyrynda Bosniýa günorta slawýanlaryň iň güýçli ýurdydy. 1463-nji ýyldan soň türk eýeçiligine öwrüldi we 1908-nji ýylda Awstro-Wengriýa imperiýasy tarapyndan basylyp alyndy. 1918-nji ýylda Birinji Jahan Urşy gutarandan soň, günorta slawýan halklary 1929-njy ýylda ugugoslawiýa Patyşalygy adyny alan Serb-Horwatiýa-Sloweniýa Patyşalygyny döretdiler. Bosniýa we Gersegowina onuň bir bölegi bolup, birnäçe administratiw welaýata bölündi. 1945-nji ýylda ugugoslawiýadaky ähli etnik toparlaryň halky anti-faşistik söweşde ýeňiş gazandy we ugugoslawiýa Federal Halk Respublikasyny döretdi (1963-nji ýylda ugugoslawiýa Sosialistik Federal Respublikasy diýlip atlandyryldy), Bosniýa we Gersegowina ugugoslawiýa Federal Respublikasynyň respublikasy boldy. 1992-nji ýylyň mart aýynda Bosniýa bilen Gersegowina ýurduň garaşsyzdygy ýa-da ýokdugy barada referendum geçirdi. Bosniýa we Gersegowina garaşsyzlygyň tarapdary, serbler ses bermäge garşy çykdylar. Şondan soň Bosniýa bilen Gersegowinanyň arasynda üç ýarym ýyllyk söweş başlandy. 1992-nji ýylyň 22-nji maýynda Bosniýa we Gersegowina Birleşen Milletler Guramasyna goşuldy. 1995-nji ýylyň 21-nji noýabrynda ugugoslawiýa Serbiýa Respublikasynyň prezidenti Miloşewiç, Horwatiýa Respublikasynyň prezidenti Tudjman we Bosniýa we Gersegowina Respublikasynyň prezidenti Izetbegowiç Daýton-Bosniýa-Gersegowina Parahatçylyk şertnamasyna gol çekdi. Bosniýa we Gersegowinadaky söweş gutardy.

Saraýewo: Bosniýanyň we Gersegowinanyň (Saraýewo) paýtagty Saraýewo möhüm senagat we demir ýol transport merkezidir. Birinji jahan urşunyň (Saraýewo wakasy) başlamagy bilen meşhur bolupdyr. Saraýewo, Sawa derýasynyň goşundysy bolan Boýana derýasynyň ýokarky akymynda ýerleşýär, daglar we ajaýyp görnüşler bilen gurşalan gadymy şäher. Meýdany 142 inedördül kilometre barabar we 310,000 ilaty (2002).

Saraýewo taryhda adyny birnäçe gezek üýtgedipdi we häzirki ady türk dilinde "Soltanyň gubernatorynyň köşgi" diýmegi aňladýar. Bu, türk medeniýetiniň şähere uly täsir edýändigini görkezýär. Milady 395-nji ýylda, Maksimus ýeňilenden soň, imperator Teodosius I Günbatar we Gündogar imperiýalarynyň araçägini ölmezinden ozal Saraýewonyň ​​töweregine geçiripdir. Şol döwürde Saraýewo az tanalýan şäherdi. XV asyryň ahyrynda Türk Osman imperiýasy Serbiýany ýeňdi, Bosniýa we Gersegowinany basyp aldy we ýerli ýaşaýjylary yslam dinini kabul etmäge mejbur etdi we käbir ýaşaýjylary musulman etdi. Şol bir wagtyň özünde Awstro-Wengriýa imperiýasy serbleri ýaraglandyryp, serhetleri goramak üçin ulandy we şondan bäri asyrlarboýy söweş başlady. Taryhy taýdan öňki ugugoslawiýanyň merkezi böleginde (has takygy Bosniýa we Gersegowinanyň üsti bilen) bir ugur boýunça katolikler we prawoslawlar, hristianlar we yslam, nemesler we slawýanlar, ruslar we günbatarlylar bu ýerde gaty söweşdiler. Şonuň üçin Saraýewonyň ​​strategiki pozisiýasy diýseň möhüm boldy. Birnäçe ýyllap dowam eden uruşlar bu az tanalýan şäheri meşhur şäher etdi we dürli toparlaryň arasyndaky bäsdeşlik merkezine öwrüldi we netijede Bosniýa bilen Gersegowinanyň paýtagty boldy.

Saraýewo ajaýyp görnüşleri, özboluşly şäher görnüşi we dürli binagärlik stilleri bolan gadymy şäherdir. Taryhda birnäçe gezek elini üýtgedensoň, dürli hökümdarlar şähere her dürli etnik däp-dessurlary we dinleri getirip, ony Gündogar we Günbatar ykdysady medeniýetiniň çatrygy edip, kem-kemden Gündogar bilen Günbatary birleşdirýän şähere öwrüldiler. . Şäherde XIX asyrda Awstriýa görnüşindäki ajaýyp binalar, Gündogar stilindäki pawilionlar we türk görnüşli senetçilik ussahanalary bar.

Merkezi şäher esasan Awstro-Wengriýa imperiýasy döwrüniň nusgawy binalarydyr. Şäherde katolik buthanalary, prawoslaw ybadathanalary we yslam metjidi diňleri utgaşdyrylýar. Saraýewodaky musulman ilatynyň üçden birinden gowragyny emele getirýär we bu musulmanlaryň ýaşaýan ýerine öwrülýär. Şonuň üçin Saraýewo "Europeewropanyň Kair" we "Musulmanlaryň paýtagty" hökmünde tanalýar. Şäherde 100-den gowrak metjit bar, olaryň arasynda iň gadymy XVI asyrda gurlan Arçi-Hislu-Bek metjidi. Şäherdäki muzeýde ýewreýleriň "Injili" terjime etmeginde getirilen dürli rowaýatlar we anekdotlar ýaly seýrek duş gelýän ýewreý golýazmasy "Hagada" hem bar. Bosniýa we Gersegowinadaky söweşden soň emele gelen güýçli yslam atmosferasy sizi kämahal Eastakyn Gündogardaky arap dünýäsinde ýaly duýýar. Bu üýtgeşik stil beýleki adaty Europeanewropa şäherlerinden tapawutlanýar, şonuň üçin Saraýewo indi Europeewropanyň Iýerusalimi hökmünde tanalýar.

Mundan başga-da, Saraýewo gury ýer transportynyň merkezi we Bosniýa we Gersegowinanyň ykdysady we medeni merkezidir. Esasy pudaklarda elektrik enjamlary, awtoulag önümçiligi, metal gaýtadan işlemek, himiýa, dokma, keramika we azyk önümçiligi bar. Şeýle hem şäherde Magdançylyk, politehniki, ylym we şekillendiriş sungaty mekdebi bolan uniwersitet we birnäçe hassahanalar bar.