Mae Afghanistan yn cwmpasu ardal o 652,300 cilomedr sgwâr. Mae wedi'i lleoli ar groesffordd Gorllewin Asia, De Asia a Chanolbarth Asia. Mae'n lleoliad daearyddol pwysig ar gyfer y cludo rhwng Gogledd a De. Mae Turkmenistan, Uzbekistan, a Tajikistan i'r gogledd yn ei ffinio, llain gul o ffiniau gogledd-ddwyrain ymwthiol, ffiniau dwyreiniol a de-ddwyrain Pacistan, a ffiniau gorllewinol Iran. Mae'r diriogaeth yn fynyddig, mae llwyfandir a mynyddoedd yn meddiannu 4/5 o ardal y wlad. Mae'r gogledd a'r de-orllewin yn wastadeddau yn bennaf, ac mae anialwch yn y de-orllewin. Mae hinsawdd y cyfandir yn gwneud y wlad yn sych ac yn llai glawog, gyda gwahaniaethau tymheredd blynyddol a dyddiol mawr a thymhorau amlwg.

Mae Afghanistan yn cwmpasu ardal o 652,300 cilomedr sgwâr. Wedi'i leoli ar groesffordd Gorllewin Asia, De Asia a Chanolbarth Asia, mae'n lleoliad daearyddol pwysig fel cyswllt allweddol rhwng Gogledd a De. Mae Turkmenistan, Uzbekistan, a Tajikistan i'r gogledd yn ei ffinio, llain gul o ffiniau gogledd-ddwyrain ymwthiol, ffiniau dwyreiniol a de-ddwyrain Pacistan, a ffiniau gorllewinol Iran. Mae'r diriogaeth yn fynyddig, llwyfandir a mynyddoedd yn cyfrif am 4/5 o ardal y wlad, mae'r gogledd a'r de-orllewin yn wastadeddau yn bennaf, ac mae anialwch yn y de-orllewin. Yr uchder cyfartalog yw 1,000 metr. Mae'r mynyddoedd Hindwaidd Kush mwyaf yn y wlad yn rhedeg yn groeslinol o'r gogledd-ddwyrain i'r de-orllewin. Y prif afonydd yw'r Amu Darya, Helmand, Kabul a Harirud. Mae hinsawdd y cyfandir yn gwneud y wlad yn sych ac yn llai glawog, gyda gwahaniaethau tymheredd mawr blynyddol a dyddiol, tymhorau amlwg, oerfel difrifol yn y gaeaf ac haf hynod boeth.

Rhennir Afghanistan yn 33 talaith, gyda siroedd, ardaloedd, trefgorddau a phentrefi o dan y taleithiau.

Cyn y 15fed ganrif, roedd Afghanistan yn ganolbwynt cyfnewidfeydd masnach a diwylliannol rhwng Ewrop, y Dwyrain Canol ac India a'r Dwyrain Pell. Ar ôl i lwybr y môr o Ewrop i India gael ei agor ar ddiwedd y 15fed ganrif, daeth Afghanistan ar gau. Yn 1747, gyrrodd pobl Afghanistan oresgynwyr tramor i ffwrdd a sefydlu teyrnas Afghanistan annibynnol a oedd unwaith yn bwerus, gan ddod yn wlad Fwslimaidd yn ail yn unig i'r Ymerodraeth Otomanaidd. Ym 1878, goresgynnodd Prydain Afghanistan am yr eildro a llofnodi Cytundeb Gandamak ag Afghanistan, a chollodd Afghanistan ei phŵer diplomyddol. Ym 1895, daeth Prydain a Rwsia i ben cytundeb i rannu rhanbarth Pamir yn breifat a dynodi rhanbarth Vakhan fel clustogfa Brydeinig-Rwsiaidd. Yn 1919, enillodd pobl Afghanistan annibyniaeth ar ôl trechu trydydd goresgyniad Prydain. Ym mis Ebrill 1978, lansiodd Plaid Ddemocrataidd Pobl Afghanistan coup milwrol i ddymchwel y llywodraeth a newid ei henw i Weriniaeth Ddemocrataidd Afghanistan. Ymosododd y fyddin Sofietaidd ar Afghanistan ym 1979. Ym mis Tachwedd 1987, gwnaeth y Great Loya Jirga yn Afghanistan benderfyniad i newid enw Gweriniaeth Ddemocrataidd Afghanistan yn swyddogol i Weriniaeth Afghanistan. Ar Chwefror 15, 1989, gorfodwyd yr Undeb Sofietaidd i dynnu ei filwyr yn ôl o Afghanistan. Ar Ebrill 28, 1992, ailenwyd y wlad yn Wladwriaeth Islamaidd Afghanistan. Ym mis Hydref 1997, ailenwyd y wlad yn Emirad Islamaidd Afghanistan. Ym mis Tachwedd 2004, etholwyd Karzai yr arlywydd cyntaf a etholwyd yn ddemocrataidd yn hanes Afghanistan trwy fantais lwyr.

Baner Genedlaethol: Ar 5 Chwefror, 2002, mabwysiadodd Afghanistan faner genedlaethol newydd. Dyluniwyd y faner genedlaethol newydd yn unol â Chyfansoddiad Afghanistan 1964 ac mae'n cynnwys stribedi du, coch a gwyrdd ac arwyddlun cenedlaethol Afghanistan.

Mae poblogaeth Afghanistan oddeutu 28.5 miliwn (amcangyfrifir ym mis Gorffennaf 2004). Yn eu plith, mae Pashtuns yn cyfrif am 38-44%, mae Tajiks yn cyfrif am 25%, ac mae mwy nag 20 o leiafrifoedd ethnig gan gynnwys Wsbeceg, Hazara, Turkmen, Baluch a Nuristan. Yr ieithoedd swyddogol yw Pashto a Dari (hynny yw, Perseg), ac mae ieithoedd lleol eraill yn cynnwys Wsbeceg, Baloch, Twrceg, ac ati. Mae mwy na 98% o'r preswylwyr yn credu yn Islam, y mae 90% ohonynt yn Sunni a'r gweddill yn Shia.

Mae Afghanistan yn wlad amaethyddiaeth a hwsmonaeth anifeiliaid yn ôl. Ym 1971, fe'i rhestrwyd gan y Cenhedloedd Unedig fel un o'r gwledydd lleiaf datblygedig yn y byd. Mae adnoddau mwynau Azerbaijan yn gymharol gyfoethog, ond nid ydynt wedi'u datblygu'n llawn. Ar hyn o bryd, mae'r adnoddau profedig yn bennaf yn cynnwys nwy naturiol, glo, halen, cromiwm, haearn, copr, mica ac emralltau. Mae blynyddoedd o ryfel wedi achosi i sylfaen ddiwydiannol Afghanistan gwympo. Diwydiant ysgafn yn bennaf a diwydiant gwaith llaw, gan gynnwys tecstilau, gwrteithwyr, sment, lledr, carpedi, pŵer trydan, siwgr a phrosesu cynhyrchion amaethyddol yn bennaf. Mae'r diwydiant gwaith llaw yn cyfrif am oddeutu 42% o werth allbwn diwydiannol. Amaethyddiaeth a hwsmonaeth anifeiliaid yw prif bileri economi genedlaethol Afghanistan. Mae poblogaeth amaethyddiaeth a hwsmonaeth anifeiliaid yn cyfrif am 80% o gyfanswm poblogaeth y wlad. Mae tir wedi'i drin yn llai na 10% o gyfanswm arwynebedd tir y wlad. Mae'r prif gnydau'n cynnwys gwenith, cotwm, beets siwgr, ffrwythau sych a ffrwythau amrywiol. Y prif gynhyrchion da byw yw defaid, gwartheg a geifr cynffon.

Prif ddinasoedd

Kabul: Kabul yw prifddinas Afghanistan, prifddinas Talaith Kabul a dinas fwyaf Afghanistan. Mae'n ddinas enwog sydd â hanes o fwy na 3,000 o flynyddoedd a daeth yn brifddinas Afghanistan ar ôl 1773. Ystyr "Kabul" yw "canolfan fasnach" yn Sindhi.

Mae Kabul wedi'i leoli yn nwyrain Afghanistan, ar droed deheuol Mynydd Hindwaidd Kush, ar y dyffryn ar uchder o 1,800 metr. Mae'r tir yn beryglus ac mae'r mynyddoedd cyfagos wedi'u hamgylchynu gan fynyddoedd siâp U. Mae Afon Kabul yn llifo trwy ganol y ddinas ac yn rhannu Dinas Kabul yn ddwy, gyda'r hen ddinas ar lan y de a'r ddinas newydd ar lan y gogledd. Mae'r ddinas newydd yn gymharol lewyrchus. Mae'r rhan fwyaf o'r ardaloedd busnes, palasau, preswylfeydd swyddogol a phreswylfeydd pen uchel wedi'u crynhoi yma. Mae yna lawer o balasau yn y ddinas, y rhai enwocaf yw Palas Gulhana, Palas Dirkusa, Palas Saladat, Rose Palace a Dar Aman Palas ac ati. Palas Dar Aman yw sedd y senedd ac adrannau'r llywodraeth.

Yn Maywand Street yng nghanol Kabul, mae Heneb Maywand werdd, wedi'i hamgylchynu gan bedair canon. Ar y llechweddau o amgylch y ddinas, mae mynyddoedd cerrig, tyrau hynafol, beddrodau hynafol, caerau hynafol, eglwysi Islamaidd a themlau yn gyforiog. Y rhai enwog yw Shahidu Shamshirah Temple, Babel Mausoleum, King Mohammed Dinard Shah Mausoleum, Amgueddfa Genedlaethol, Amgueddfa Archeolegol, ac ati. Mae'r cysegrfa "Zah" yn ne'r ddinas yn adeilad ar ffurf to Islamaidd a dyma gartref Ali, sylfaenydd sect Shia Islam. Mae craig enfawr tua 30 i 40 metr i ffwrdd o'r gysegrfa. Mae gwythïen fawr tua 2 fetr o hyd ac 1 metr o led wedi'i rhannu yn y canol. Yn ôl y chwedl, dyma'r crair sanctaidd a adawyd gan gleddyf Ali yn hollti'r clogfaen.