Afgaanistaan ​​waxay ku fadhidaa dhul dhan 652,300 KM oo laba jibbaaran. Waxay ku taal isgoyska Galbeedka Aasiya, Koonfurta Aasiya iyo Bartamaha Aasiya, waa goob juquraafi ahaan muhiim u ah isku xirka muhiimka ah ee u dhexeeya Waqooyiga iyo Koonfurta. Waxay xuduud la leedahay Turkmenistan, Uzbekistan iyo Tajikistan xagga woqooyi, dhuuban cidhiidhi ah oo ka soo baxa xuduudaha waqooyi-bari ee Shiinaha, bariga iyo koonfur-bari xuduudaha Pakistan, iyo galbeedka xadka Iran. Dhulku waa buuraley, plateaus iyo buuraleydu waxay qabsadaan 4/5 ee aagga dalka, waqooyiga iyo koonfur-galbeedna intabadan waa bannaano, waxaana ku yaal lama-degaan koonfur-galbeed. Celceliska joogga waa 1000 mitir. Baaxadda ugu weyn ee buurta Hindu Kush ee dalka waxay ku socotaa si woqooyi waqooyi-bari ilaa koonfur-galbeed. Webiyada ugu waaweyn waa Amu Darya, Helmand, Kabul iyo Harirud. Cimilada qaaraddu waxay ka dhigeysaa waddanka mid qalalan oo aan roob lahayn, oo leh kala duwanaansho heerkulka sanadlaha iyo maalinlaha ah, xilliyada iska cad, qabow daran xilliga qaboobaha iyo xagaaga oo aad u kulul.

Afghanistan waxaa loo qaybiyaa 33 gobol, oo leh degmooyin, degmooyin, magaalooyin, iyo tuulooyin hoostaga gobolada.

Kahor qarnigii 15aad, Afghanistan waxay ahayd xarunta ganacsiga iyo isdhaafsiga dhaqanka ee udhaxeeya Yurub, Bariga Dhexe iyo Hindiya iyo Bariga Fog. Kadib markii la furay marinka badda ee ka imanaya Yurub ilaa Hindiya dhammaadkii qarnigii 15aad, Afgaanistaan ​​ayaa xirmay. Sannadkii 1747, dadka reer Afqaanistaan ​​waxay eryeen shisheeyihii ku soo duulay oo waxay aasaaseen boqortooyo Afgaanistaan ​​ah oo madax bannaan oo mar xoog leh, oo noqotay waddan Muslim ah oo ka dambeeya Boqortooyadii Cusmaaniyiinta. Sanadkii 1878, Ingriiska wuxuu ku duulay Afghanistan markii labaad wuxuuna heshiis Gandamak la saxiixday Afghanistan, Afghanistan waxay lumisay awoodeedii dublamaasiyadeed. 1895-kii, Ingiriiska iyo Ruushka waxay kala saxiixdeen heshiis si gaar ah loogu qaybinayo gobolka Pamir loona qoondeeyo gobolka Vakhan inuu noqdo aag-goobeedka Ingiriiska iyo Ruushka. Sannadkii 1919, dadka reer Afgaanistaan ​​waxay xorriyad qaateen kadib markay ka adkaadeen duullaankii saddexaad ee Ingiriiska. Bishii Abriil 1978, Xisbiga Dimuqraadiga Dadweynaha ee Afqaanistaan ​​ayaa bilaabay afgembi milatari oo lagu ridayo dawladda, magaceedana loo beddelay Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Afghanistan. Ciidankii Soofiyeeti waxay weerareen Afgaanistaan ​​1979. Bishii Nofeembar 1987, Loya Jirga Weyn ee Afqaanistaan ​​waxay qaadatay go'aan ay si rasmi ah ugu beddelayso magaca Jamhuuriyadda Dimuqraadiga ah ee Afgaanistaan ​​Jamhuuriyadda Afgaanistaan. Bishii Febraayo 15, 1989, Midowgii Soofiyeeti waxaa lagu qasbay inuu ciidamadiisa kala baxo Afgaanistaan. 28-kii Abriil, 1992-kii, waddankaas waxaa loo bixiyay dowladda Islaamiga ah ee Afghanistan. Bishii Oktoobar 1997 ayaa dalka loo bixiyay Imaarada Islaamiga ah ee Afghanistan. Bishii Nofeembar 2004, Karzai waxaa loo doortay madaxweynihii ugu horreeyay ee si dimoqraadi ah loo doorto taariikhda Afghanistan iyadoo laga sarraysiiyay si buuxda.

Calanka Qaranka: Bishii Febraayo 5, 2002, Afghanistan waxay qaadatay calan cusub oo qaran. Calanka cusub ee qaranka waxaa loo qaabeeyey si waafaqsan dastuurka Afqaanistaan ​​1964 wuxuuna ka kooban yahay xariijimo madow, casaan, iyo cagaar iyo astaanta qaranka Afghanistan.

Tirada dadka reer Afghanistan waa ku dhowaad 28.5 milyan (waxaa lagu qiyaasay bishii Luulyo 2004). Waxaa ka mid ah Pashtuns 38-44% iyo Tajiks 25%. Intaa waxaa dheer, waxaa jira in ka badan 20 qowmiyadaha laga tirada badan yahay sida Uzbek, Hazara, Turkmen, Baluch iyo Nuristan. Luuqadaha rasmiga ah waa Pashto iyo Dari (yacni Persian) luuqadaha kale ee maxaliga ah waxaa kamid ah Uzbek, Baluchistan, Turkish, iwm. In kabadan 98% dadka deegaanka ayaa aaminsan diinta Islaamka, 90% kamid ahna waa Sunni inta soo hartayna waa Shiica. Afgaanistaan ​​waa dal dib u dhac ku ah beeraha iyo xanaanada xoolaha 1971dii, waxaa qaramada midoobay ku dartay liiska mid ka mid ah wadamada ugu horumarsan aduunka. Kheyraadka macdanta ee Azerbaijan waa kuwo hodan ah, laakiin si buuxda looma hormarin. Waqtigan xaadirka ah, kheyraadka la xaqiijiyay inta badan waxaa ka mid ah gaaska dabiiciga, dhuxusha, cusbada, chromium, birta, naxaasta, mica iyo emeralds. Sanado dagaal ah ayaa sababay inuu burburo xaruntii warshadaha Afghanistan. Warshadaha fudud iyo farsamada gacanta ayaa ah warshadaha ugu waaweyn, inta badan dharka, bacriminta, sibidhka, maqaarka, rooga, korontada, sonkorta iyo waxsoosaarka beeraha. Warshadaha farsamada gacanta ayaa qiyaastii ah 42% qiimaha waxsoosaarka warshadaha. Beeraha iyo xannaanada xoolaha ayaa ah tiirarka ugu waaweyn ee dhaqaalaha qaranka Afghanistan. Tirada beeraha iyo xannaanada xoolaha ayaa ah 80% tirada guud ee dadka dalka. Dhul beereedka ayaa ka yar 10% guud ahaan bedka dalka. Dalagyada ugu waa weyn waxaa ka mid ah qamadiga, cudbiga, xididdo sonkor ah, miraha la qalajiyey iyo miraha kala duwan. Wax soo saarka xoolaha ugu muhiimsan waa adhiga baruurta badan leh, lo'da iyo ariga.

Magaalooyinka waaweyn

Kabul: Kabul waa caasimada Afghanistan, caasimada gobolka Kabul iyo magaalada ugu weyn Afghanistan. Waa magaalo caan ah oo taariikh leh in ka badan 3,000 oo sano waxayna noqotay caasimadda Afghanistan 1773 kadib. "Kabul" waxaa loola jeedaa "xarunta ganacsiga" ee Sindhi.

Kabul waxay ku taalaa bariga Afghanistan, cagaha koonfureed ee buurta Hindu Kush, oo ku taal dooxada dhererkeedu yahay 1,800 mitir, Dhulku waa khatar waana buuraha ku hareeraysan waxaa ku wareegsan buuro U-qaabeeya. Wabiga Kabul wuxuu maraa bartamaha magaalada wuxuuna ukala qaybiyaa Kabul City laba, magaalada hore oo ku taal bangiga koonfureed iyo magaalada cusub ee woqooyiga bangiga. Magaalada cusub waa mid barwaaqo badan, inta badan degmooyinka ganacsiga, qasriyadaha, guryaha rasmiga ah iyo degsiimooyinka dhaadheer ayaa halkan ku urursan, waxaa ku yaal qasriyo badan oo magaalada ah, kuwa ugu caansan ayaa ah Gulhana Palace, qasriga Dirkusa, Saladat Palace, Rose Palace iyo Dar Aman Qasri iwm. Daarta Aman waa xarunta baarlamaanka iyo waaxaha dowladda.

Wadada Maywand ee bartamaha Kabul, waxaa kuyaala Taallada Maywand oo cagaaran, oo ay ku hareereysan yihiin afar madfac. Buurihii ku wareegsanaa magaalada, buuro dhagax ah, munaarado qadiim ah, qabuuro qadiimi ah, qalcado qadiim ah, kaniisado islaami ah iyo macbadyo badan. Kuwa caanka ah waa Shahidusham Shira Temple, Babel Mausoleum, King Mohammed Dinard Shah Mausoleum, Matxafka Qaranka, Matxafka qadiimiga ah, iwm. Xaramka "Zah" ee ku yaal koonfurta magaalada ayaa ah dhisme u eg qaab saqaf ah oo islaami ah isla markaana uu degan yahay Cali, aasaasihii madhabka shiicada ee islaamka. Waxaa jira dhagax weyn oo qiyaastii 30 ilaa 40 mitir u jira meesha cibaadada, iyo bad weyn oo dhererkeedu yahay 2 mitir iyo balac 1 mitir ah ayaa loo kala qaadaa bartamaha.Halyeeyaduna waxay leedahay waa taariikda muqadaska ah ee ay seefta Cali kala tagtay dhagaxa.